كاركردها و تحولات بلاغي عنصر «رنگ» در گذر از سبك‌هاي شعر فارسي

Functions and rhetorical developments of the "color" element in the transition from Persian poetry styles

تحليل و تشخيص عناصر سبكي جز با جزئي‌نگري در بسامد خروج از نرم زبان حاصل نمي‌شود. اين جزيي‌نگري نيازمند بررسي جزئيات ادبي، زباني و فكري يك متن ادبي است. عنصر رنگ يكي از مواردي است كه كيفيت استفادة بلاغي و معنايي آن در سبك‌ها و دوره‌هاي مختلف ادبي متغير و متفاوت است و با بررسي كاركردها و تحولات بلاغي اين عنصرِ تصويرساز مي‌توان دگرديسي سبكي را نشان داد. ازآنجايي‌كه دگرديسي‌هاي سبكي جز با در نظر گرفتن پيكره‌اي وسيع چندان دقيق و ممكن نيست، لذا با در نظر گرفتن پنج سبك شعر فارسي و از هر سبك سه شاعر برجسته، به موضوع مذكور پرداخته‌شده است. نتايج نشان مي‌دهد كه در سبك خراساني تركيبات وصفي حاصل از رنگ‌ها در امور حسي و اغلب با عناصر طبيعت است. شگردهاي غالب در اين سبك استفاده از تشبيه و استعاره و كنايه است. در سبك بينابين بسامد تركيبات انتزاعي بيشتر و كاركردهاي كنايي، تمثيلي و نمادين، در حوزة عرفان و مسائل اجتماعي (با ظهور سنايي) بيشتر است. در سبك آذربايجاني صنايع بديعي و بياني به اوج خود مي‌رسد و رنگ «ازرق» دستماية آفرينش ايهام، استعاره و كنايه با بسامد بالا مي‌گردد. در اين سبك، هفت‌پيكر جايگاهي ويژه دارد چون از نمادگرايي اسطوره‌ (در رنگ‌ها) نيز استفاده مي‌كند. در سبك عراقي نيز اغلب تركيبات حسي نيز براي تبيين مفاهيم ذهني به كار مي‌روند. ايهام، استعاره و نماد از شگردهاي غالب در كاربرد رنگ‌هاست. در سبك هندي تركيبات عيني بيشتر است و در ميان شگردهاي بلاغي، اسلوب معادله، تشبيه و حسن تعليل بسامد بيشتري دارد.

Analysis and detection of stylistic elements can only be achieved by detailing the frequency of exit from the soft language. This detail requires an examination of the literary, linguistic, and intellectual details of a literary text. The color element is one of the cases in which the quality of rhetorical and semantic use varies in different literary styles and periods. By examining the functions and rhetorical developments of this pictorial element, a stylistic metamorphosis can be shown. Since stylistic metamorphoses are not very accurate and possible except by considering a wide body, so by considering five styles of Persian poetry and three prominent poets from each style, the subject has been addressed. The results show that in Khorasani style, descriptive compounds resulting from colors are in sensory matters and often with elements of nature. The predominant tricks in this style are the use of metaphor. In the Seljuk style, the frequency of abstract compounds is higher and the functions of irony, allegory and symbolism are higher in the field of mysticism and social issues (with the emergence of Sanayi). In the Azerbaijani style, rhetorical and expressive industries reach their peak, and the color of "blue", the theme of creating ambiguity, metaphor and irony, rises with high frequency. In the Iraqi style, too, most sensory combinations are used to explain mental concepts. Ambiguity, metaphor and symbol are the dominant techniques in the use of colors.