تأملّي مردم‌ نگرانه در فرهنگ، آداب و رسوم ايرانيان از نگاه پيترو دلاواله، سيّاحِ ايتاليايي با تأكيد بر مازندران

Socialist reflection on Mazandaran culture, customs from the point of view of Italian tourist Pietro Delavalle

سيّاحان، سفيران ملّت‌ها در حوزة فرهنگ و تمدنِ پيشامُدرن به شمار مي‌روند، آن‌ها با سفر به سويه ­هاي نامعلوم و كرانه‌هاي ناپيدا، فارغ از هر نيّتي كه داشته ­اند، دشواري و رنج سفر را بر خود هموار كرده تا با نگاه جامعه‌ شناختي و هستي‌ شناسانه، از فرهنگ و آداب و رسوم و موقعيّت ديگر ملّت‌ها آگاهي يابند. حجم بزرگي از آگاهي‌هاي ما در گسترة تاريخ و جوامع، حاصلِ جستجوها، مشاهدات و گزارش‌هايي است كه از جانب سيّاحان و گردشگران و در قالب سفرنامه‌ها، برجاي مانده است، مانند سفرنامه‌هاي ناصرخسرو، ابن­ بطوطه، كلاويخو و دلاواله كه هر يك به فراخور، مبناي آگاهي و شناخت ما از كيفيّت جوامعِ دوردست‌هاي تاريخ و ميانه‌هاي تمدن اسلامي است. با روي كار آمدن سلسلة صفويه، شمار سيّاحان و سفرنامه ­ها رو به افزايش نهاد، چنان‌كه سفرنامه‌هاي دلاواله، شاردن، تاورنيه و... از مهم‌ترين منابع اين دوره به شمارند. دراين‌ميان پيترو دلاواله، جهانگرد ايتاليايي، يكي از نامبُردارترين سيّاحان غربي است كه در آغاز سدة هفده ميلادي(1617)، آن هم با نيّات سياسي، به دربار شاه­ عباسِ صفوي راه يافت و متعاقب آن پس از شش سال اقامت در ايران و در مجاورت دربار، حجم معتنابهي از مشاهدات و برداشت‌هاي خود را از فرهنگ و سنّنِ ايراني با رويكرد مردم­نگرانه و ديدگاهي وقايع­نگارانه به تصوير كشيد. اين نوشتار مي‌كوشد به شيوۀ اسنادي و كتابخانه اي بخش‌هايي از مشاهدات و داوري‌هاي مردم­نگرانۀ اين سيّاح ايتاليايي از آداب و رسوم ايراني/ مازندراني را كه در يكي از سفرهاي ساليانۀ شاه­ عباس به مازندران(بهشهر) ملازم او بوده­ است، بررسي و تحليل نمايد.

Tourists are ambassadors of nations in the field of pre-modern culture and civilization. By traveling to unknown directions and invisible shores, regardless of their intentions, they have eased the difficulty and suffering of travel to a sociological and ontological point of view. A large part of our knowledge in the field of history and societies is the result of searches, observations and reports that have been left by tourists in the form of travelogues, such as the travelogues of Nasser Khosrow, Ibn Battuta, Klavikho and Delawala, each of which is appropriate. It is the basis of our awareness and knowledge of the quality of distant societies in the history and middle of Islamic civilization. With the coming to power of the Safavid dynasty, the number of tourists and travelogues increased, as the travelogues of Delavaleh, Chardin, Tavernier, etc. are among the most important sources of this period. Meanwhile, Pietro Delavalle, an Italian tourist, is one of the most famous Western tourists who entered the court of Shah Abbas Safavid with political intentions at the beginning of the seventeenth century, and after living in Iran for many years, next to the court and in direct contact with the people. , Portrayed a considerable volume of his observations and perceptions of Iranian culture and traditions with a sociological approach. This article tries to document and analyze parts of the sociological and ethnographic observations and judgments of this Italian tourist about Iranian customs based on his stay in Mazandaran.