آينده‌پژوهي برنامه‌ريزي توسعه روستايي (مطالعه موردي: شهرستان ورزقان)

داشتن نگرشي ويژه به مقوله توسعه روستايي در قالب اهداف مشخص و در پرتو آينده‌نگاري دقيق مي‌تواند راهگشاي مسائلي باشد كه امروزه جامعه روستايي را در بر گرفته و مي‌توان فاكتورهاي مؤثر را شناسايي نموده و به سناريو‌نگاري پرداخت. تحقيق حاضر با اين هدف و در قلمرو پراگماتيسم به‌عنوان پارادايم روش‌شناسي تركيبي به آينده‌نگاري توسعه روستايي پرداخته است. لذا ازلحاظ روش‌شناسي مربوط به روش‌هاي تركيبي (آميخته) بوده و بر اساس هدف از نوع كاربردي و ازلحاظ ماهيت و روش از نوع توصيفي تحليلي و به لحاظ زمان از نوع آينده‌نگاري است. با توجه به نياز تحقيق، از تعداد چهار حجم نمونه مختلف براي گردآوري و تجزيه‌وتحليل داده‌هاي مربوط به بخش‌هاي «تحليل اثرات ساختاري»، «تعريف وضعيت‌هاي احتمالي» و «تهيه سبد سناريو» استفاده شده است كه شامل متخصصان در اين زمينه است. براي شناسايي فاكتورهاي كليدي از تركيب روش «مرور رسانه» و «STEEP (V)» و با استفاده از نرم‌افزار اطلس. تي.آي از تعداد 362 عنوان مقاله از 6 مجله معتبر در بازه زماني 13971393 استفاده شده است. براي محاسبه روايي، از روش و تكنيك روايي محتوايي و صوري و براي سنجش پايائي پرسشنامه‌هاي تحقيق از روش آلفاي كرونباخ (86/0) استفاده شده است. تحليل ساختاري به روش ميك‌مك نشان مي‌دهد تعداد 56 عامل كه ‌در حوزه‌هاي (اجتماعي، فناورانه، اقتصادي، بوم‌شناسي، سياسي) استخراج ‌شدند، الگوي پراكندگي متغيرهاي مؤثر حاكي از ناپايداري سيستم دارد. عوامل «توسعه مشاركت زنان در امور اجتماعي، مهاجرت، توسعه سلامت و كيفيت زندگي» از حوزه اجتماعي؛ عامل «توسعه ICT» از حوزه فناورانه؛ عامل «كارآفريني روستايي» از حوزه اقتصادي و عامل «هويت مكاني» از حوزه ارزش‌ها، متغيرهاي تأثيرگذار بر آينده برنامه‌ريزي توسعه روستايي شهرستان ورزقان هستند. بر اساس وضعيت‌هاي احتمالي آينده پيش‌رو تعداد 33 وضعيت مختلف براي 11 فاكتور كليدي طراحي شد كه گزارش سناريو ويزارد نشان‌دهنده تعداد دو سناريوي قوي، 7894 سناريوي ضعيف و 42 سناريوي با سازگاري بالا مي‌باشد. درنهايت، در افق برنامه هفتم توسعه، تعداد 15 سناريو كه به‌عنوان سناريو‌هاي ايستا يا باوركردني مطرح است انتظار مي‌رود كمرنگ بودن توسعه مشاركت روستايي در فرايند برنامه‌ريزي‌ها همچنان در برنامه هفتم توسعه نيز مطرح باشد.