مقايسه ي واژگان امروزي با واژگان پيشين مواد اوليه پايه لعابها در دوران اسلامي ايران

در سراميك دوره اسلامي ايران نسبت به گذشته تحولي اساسي در ساخت انواع لعابها و استفاده از مواد پايه بوجود آمد. واژگان و اصطلاحات زيادي براي آن مواد، در متون كهن دانشمندان و نويسندگان اين دوره ديده مي شود، كه تاكنون شناسايي و معرفي كاملي از آنها ارايه نشده است. نكته حائز اهميت اين است كه بسياري از روشهاي توليد سراميك و مواد مصرفي آن در اين متون آمده است كه مطالعه اين منابع گاه راهگشاي اهل فن است. امّا اصطلاحات بكار رفته در آنها، واژگان سنتي هستند كه امروزه كمتر مورد استفاده قرار مي گيرند و اين خود باعث شده كه فهم اين متون براي خوانندگان دشوار شود. چرا كه در منابع پژوهشي امروز بيشتر واژگان علمي اين مواد به كار برده شده است. بنابراين به نظر مي رسد جهت سهولت در خوانش متون كهن، كه كمك شاياني به احياء هنرهاي سنتي مي كند، شناخت اين واژگان بسيار ضروري است. اين مقاله ابتدا به بررسي و معرفي واژگان امروزي مواد اوليه پايه لعاب با استفاده از منابع كتابخانه اي مي پردازد. سپس با استفاده از متون كهن، شناسايي و معرفي واژگان پيشين آن در دوران اسلامي صورت مي گيرد. در نهايت با تجزيه و تحليل كيفي داده ها، تطبيق واژگان پيشين با واژگان امروزي آنها انجام مي پذيرد. كه پاسخي است به اينكه: پيشينيان ما در دوران اسلامي از چه موادي در پايه لعابها استفاده مي كردند؟ آيا آن مواد، امروزه هم در ساخت لعاب كاربرد دارد؟ حاصل اين بررسي علاوه بر بدست آوردن معادل امروزي بسياري از واژگان پيشين، كه مي تواند در خوانش متون كهن و دستيابي به روش پيشينيان در توليد انواع لعاب راهگشا باشد، مشخص مي كند كه تنوع واژگان پيشين براي هر ماده پايه لعاب به دلايلي نسبت به واژگان امروزي آنها بيشتر بوده است، كه امروزه بسياري از آنها فراموش شده و به جاي آن اصطلاحات علم جديد شيمي رايج گرديده است. همچنين بسياري از تركيبات شناخته شده مواد در عصر حاضر، در لعاب هاي قديم استفاده نشده است و واژگان آنها معادلي در گذشته ندارند.