ارزيابي آلودگي خاك‌هاي كنار جاده‌اي به فلزات‌ سنگين (سرب، نيكل، مس، روي) در جاده قديم رشت-قزوين در استان گيلان

زمينه و هدف: آلودگي خاك‌هاي كنار جاده‌اي به فلزات ‌سنگين يك تهديد جدي براي اكوسيستم خاك و سلامتي انسان‌ها محسوب مي‌شود. از اين‌رو، هدف از اين مطالعه تعيين غلظت و ارزيابي آلايندگي فلزات ‌سنگين در خاك‌هاي كنار جاده‌اي در مسير جاده قديم رشت ـ قزوين است. روش بررسي: پس از بازديدهاي ميداني و حذف جاده‌هاي درون شهري، تعداد 10 ايستگاه خارج از شهر انتخاب گرديد و نمونه برداري با سه تكرار از خاك‌هاي سطحي كنار جاده‌اي در اطراف جاده قديم رشت ـ قزوين انجام شد. نمونه‌ها پس از آماده سازي اوليه و عمليات هضم اسيدي، بوسيله دستگاه ICPOES اندازه‌گيري شد. جايگاه كيفيت خاك منطقه با استفاده از شاخص زمين انباشتگي (Igeo) و شاخص پتانسيل خطر اكولوژيكي (PERI) تعيين گرديد. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه ميانگين غلظت Zn، Cu، Ni و Pb در خاك‌هاي كنار جاده‌اي به‌ترتيب 58/07، 19/96، 20/26 و mg/kg 23/21 است. غلظت فلزات Zn و Ni بيشتر از غلظت زمينه به‌دست آمد و مقدار Zn فراتر از استاندارد آلودگي WHO بود. پتانسيل خطر اكولوژيكي منطقه با ميانگين 86/24، بيانگر خطر كم براي همه فلزات مورد مطالعه بود. براساس نتايج شاخص زمين ‌انباشتگي منطقه مورد مطالعه براي فلز Niدر سطح آلودگي متوسط طبقه بندي شد. نتيجه‌گيري: جاده‌هاي قديمي به‌عنوان يكي از كانون‌هاي آلودگي براي اراضي پيراموني شناخته شده‌اند. اگرچه انتظار مي‌رود همواره غلظت آلاينده‌ها در اطراف جاده بسيار بالا باشد اما بررسي و بازديدهاي ميداني نشان مي‌دهد كه ترميم و تعريض جاده، عمليات كشاورزي در اراضي حاشيه‌اي و وزش باد در مناطق كوهستاني عاري از پوشش گياهي مانع از تجمع بار آلودگي ناشي از حمل‌ و‌ نقل در خاك‌هاي سطحي در منطقه شده است.