تحليل مكانيسم روان رنجورانۀ مهرطلبي در داستان هاي مثنوي بر اساس نظريّۀ كارن هورناي

انسان ها در طول حيات خود با مشكلات فراواني روبرو مي شوند كه اين مشكلات به شيوه هاي گوناگون زندگي و شخصيّت آن ها را تحت تأثير قرار مي دهد. برخي از مشكلات اساسي و تأثيرگذار دوران كودكي از قبيل رفتار نامناسب والدين با كودك منجر به رنج ها و آسيب هاي رواني  مي شود كه نقشي بنيادين در زندگي و كنش هاي فرد در دوران بلوغ وي دارد. اين رنج هاي مهمّ و تأثيرگذار منجر به رفتارهاي نابهنجار در ادوار مختلف زندگي شخص مي شود. كارن هورناي، روان شناس آلماني، در باب رنج هاي رواني نظريّه اي بسيار مهمّ دارد كه با عنوان نظريّۀ «روان رنجوري» شناخته مي شود. وي عوامل پيدايش روان رنجوري را مطرح و مكانيسم هايي را به عنوان رفتارهاي دفاعي كه شخص روان رنجور براي تسكين آلام و حصول آرامش به آن ها متمسّك مي شود، برمي شمارد. يكي از اين مكانيسم ها «حركت به سوي مردم» يا «مهرطلبي» است. هورناي معتقد است؛ مكانيسم مهرطلبي كه روان رنجوران بدان پناه مي برند، درمان حقيقي نيست و گرايش و تمسّك بدان، نه تنها امنيّت و آسايش خاطري براي روان رنجوران به بار نمي آورد، بلكه موجب تشديد روان رنجوري نيز مي شود. مولانا نيز به عنوان عارفي بزرگ و انديشمندي بي بديل كه علاوه بر علوم متداول زمانِ خود، از سرچشمۀ فيّاض وحي و معارف اسلامي و ايراني سيراب بوده و آثاري جهاني همچون مثنوي و غزليّات شمس را پديد آورده است، به اقتضاي رسالتِ خود كه نجات خلق و رساندن آن ها به سعادت دو جهان است، نسبت به رنج هاي دروني و رواني انسان بي تفاوت نبوده است. وي تأمّلات دقيق و عميقي در باب مسائل رواني انسان داشته و آراء فاخر و ارزشمندي در اين خصوص ارائه كرده است. مولوي در مطاوي داستان ها و تمثيلات مثنوي به نحو شايسته اي به علل گرايش به مكانيسمِ مهرطلبي و عوارض و پيامدهاي آن اشاره كرده است. اين مقاله بر آن است تا با بررسي نمودهاي مختلف مكانيسم مهرطلبي در حكايات و تمثيلات مثنوي معنوي، جايگاه اين مكانيسم را در كُنش شخصيت هاي روان رنجورِ داستان هاي مثنوي روشن كند.