شناخت مقرهاي‌ جمعي-رفتاري ”مساجد“ بر اساس الگوي سينومرف رفتار كاربران و كالبد (مطالعه‌ موردي: مساجد حياط مركزي - ايواني شهر قزوين)

ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻄﻠﻮب ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻫﺎي ﻛﺎﻟﺒﺪي از ﻧﻈﺮ اﺟﺘﻤﺎع ﭘﺬﻳﺮي در ﺧﻠﻖ و دﻋـﻮت ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﻫـﺎي اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺑﻬﺮه ﺑﺮداران از آﻧﺠﺎ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺪم وﺟﻮد ﻛﻴﻔﻴﺎت ﻻزم ﺳﻴﻨﻮﻣﺮف رﻓﺘﺎر-ﻛﺎﻟﺒﺪ را دﭼﺎر اﺧـﺘﻼل ﻧﻤـﻮده و ﺑـﻪ ﺗﺒـﻊ در ﺣﺲ ﺣﻀﻮر و ﻣﺪت ﺗﻮﻗﻒ ﻛﺎرﺑﺮان ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬار اﺳﺖ. ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧـﻮﻋﻲ از ﻓﻀـﺎﻫﺎي ﺟﻤﻌـﻲ ﺑـﺎ ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﻛـﺮدن ﻋﺮﺻـﻪ ﻫـﺎي ﻧﻴﻤﻪ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺗﺎ ﻋﻤﻮﻣﻲ، ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﻲ از ﻗﺮارﮔﺎه ﻫﺎي رﻓﺘﺎري را ﺷﻜﻞ ﻣﻲ دﻫﻨـﺪ؛ ﻛـﻪ در ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﻘﺮﻫـﺎي رﻓﺘـﺎري ﻛﺎرآﻣﺪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﻛﺮده اﻧﺪ، اﻣﺎ اﻣﺮوزه ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﺗﻨﻮع ﻛﺎﻟﺒﺪي در ﻣﺴﺎﺟﺪ، ﻓﺎﻗﺪ آن ﻣﻄﻠﻮﺑﻴﺖ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳـﻚ ﻓﻀـﺎي ﺟﻤﻌـﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻫﺪف از اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺳﻨﺠﺶ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎي ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮاي ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي ﻗﺮارﮔﺎه ﻫﺎي رﻓﺘﺎري و ﭘﻴـﺮو آن  اﺟﺘﻤـﺎع ﭘـﺬﻳﺮي  در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻜﺎن ﺷﻬﺮي ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ. ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر در اﺑﺘـﺪا  ﺑـﺮ  ﻣﺒﻨـﺎي  ادﺑﻴـﺎت  روان ﺷﻨﺎﺳـﻲ  ﻣﺤـﻴﻂ،  ﻣﻘﻮﻟـﻪ اﺟﺘﻤﺎع ﭘﺬﻳﺮي و ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻗﺮارﮔﺎه رﻓﺘﺎري در ﻣﺴﺠﺪ ﺗﺪﻗﻴﻖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎي ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮي اﻳﻦ دو ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳـﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ، ﺳﭙﺲ در راﺳﺘﺎي واﻛﺎوي اﻟﮕﻮي ﺳﻴﻨﻮﻣﺮف و ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ اﺟﺘﻤﺎع ﭘﺬﻳﺮي ﺑﻪ  ﺑﺮرﺳﻲ ﺗـﺎﺛﻴﺮ ﻫـﻢ ﻧﺸـﻴﻨﻲ ﺑﺮﺧـﻲ از ﻋﺎﻣﻞ ﻫﺎي رﻓﺘﺎري ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺣﺴﺎس ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻌﺎﻣﻞ، ﻣﺪت ﺣﻀﻮر و ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴـﺮ ﻣﻜـﺎن ﻳـﺎﺑﻲ، ﻫﻤﺠـﻮاري ورودي ﻫـﺎ و ﺑﺮﺧـﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻛﺎﻟﺒﺪي ﭘﻮﻳﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد. روش ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ دو ﺻﻮرت اﻧﺠﺎم ﺷـﺪه اﺳـﺖ ؛ ﺛﺒـﺖ روﻳـﺪادﻫﺎ و ﻓﻬﺮﺳـﺖ ﻫـﺎي رﻓﺘـﺎري داده ﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ ﺿﻤﻦ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻘﺮ رﻓﺘﺎري در ﺳﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﭼﻬﺎراﻳﻮاﻧﻲ در ﺷﻬﺮ ﻗﺰوﻳﻦ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ و وزن ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫـﺎي ﻣـﻮﺛﺮ در ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺷﺎﻣﻞ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﺟﺎﻣﻊ رﻓﺘﺎر و وﻳﮋﮔﻲ ﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻲ رﻓﺘﺎر ﻇﺮف ﻛﺎﻟﺒﺪ اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه اﺳﺖ، ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻤﻲ از ﺗﺌـﻮري ﻧﺤﻮ ﻓﻀﺎ ﺑﺎ ﻧﺮم اﻓﺰار Depthmap 10 ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻘﺶ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻧﺤﻮ ﻓﻀﺎ ﺑﺮ ﻗﺮارﮔﺎه ﻫـﺎي رﻓﺘـﺎري ﻛـﺎرﺑﺮان ﻣﺴـﺎﺟﺪ و ارزﻳـﺎﺑﻲ اﺟﺘﻤﺎع ﭘﺬﻳﺮي آﻧﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و در اداﻣﻪ آﻧﺎﻟﻴﺰ داده ﻫﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻧﺮم اﻓﺰار آﻣﺎري 22 Amos ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﻛﻪ اﺟﺘﻤﺎع ﭘﺬﻳﺮي ﻓﻀﺎي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻌﻤﺎري ﺑﺎ ﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻲ و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻋﺎﻣﻞ ﻫـﺎي ﻛﺎﻟﺒـﺪي و رﻓﺘﺎري- اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد.