پژوهشي در خوانش شاخه هاي آميختگي در فضاي فردي- جمعي حياط خانه سنتي (خانه هاي تاريخي ايران مركزي در عهد قاجار و صفوي)

ﭘﻴﻜﺮه ﻫﺮ اﺛﺮ ﻣﻌﻤﺎري را ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﺧﺎص ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻣﻲ ﺑﺨﺸﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺤﻮه ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﮕﻲ و آﻣﻴﺨﺘﮕﻲ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎ ﺑﺮ رواﺑﻂ ﺧﺎﺻﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﻓﻀﺎﻫﺎي اﺻﻠﻲ و ﻓﺮﻋﻲ داﺧﻞ ﺑﻨﺎ ﺟﺎري ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ، اﺛﺮﮔﺬاري دارﻧﺪ. ﺷﺎﺧﻪ آﻣﻴﺨﺘﮕﻲ ﻳﺎ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ، ﺑﺨﺶ ﻳﺎ ﺟﺰ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه در ﻣﻮﺟﻮدﻳﺘﻲ ﻣﺎدي ﻳﺎ ﻣﻌﻨﻮي اﺳﺖ ﻛﻪ درﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪه ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻳﺎ ﻛﺎﻟﺒﺪي ﺑﻨﺎ، ﻣﺤﻴﻂ آن و ﻧﻴﺰ ﻣﻔﻬﻮم ﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻫﻮﻳﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻨﺎ راه ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ آن در ﻣﺤﻔﻠﻲ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ، راه و روال ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻓﻀﺎي ﻣﻌﻤﺎري اﺳﺖ. از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ و اﺟﺰاي ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺧﺎﻧﻪ اﻳﺮاﻧﻲ، ﺣﻴﺎط اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻣﺴﻜﻦ از ﺟﺎﻳﮕﺎه و ﺿﺮورت وﻳﮋه اي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و از ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي اﻗﻠﻴﻤﻲ، ﻋﻤﻠﻜﺮدي، ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺨﺶ زﻳﺎدى از ﻋﻤﻠﻜﺮدﻫﺎى ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺘﺎﺛﺮ از آن اﺳﺖ. ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﻛﺎرﺑﺮد روش ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ، ﺗﻔﺴﻴﺮي ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﭘﺪﻳﺪارﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ و ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﺷﻮاﻫﺪ و ﻗﺮاﺋﻦ ﺗﺎرﻳﺨﻲ، ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎ و اﺑﻌﺎد ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي آﻣﻴﺨﺘﮕﻲ در ﺣﻴﺎط ﺧﺎﻧﻪ ﺳﻨﺘﻲ ﻣﻲ ﭘﺮدازد، ﻫﻮﻳﺖ ﻓﺮدي-ﺟﻤﻌﻲ آن را اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ و در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن، ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﻳﺮان ﻣﺮﻛﺰي در ﻋﺼﺮ ﻗﺎﺟﺎر و ﺻﻔﻮي را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﺪ. ﺑﻪ ﻋﻼوه ﭼﻬﺎر ﺧﺎﻧﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دوره ﻗﺎﺟﺎر در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻳﺰد و ﻛﺎﺷﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه اﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪات ﻣﻴﺪاﻧﻲ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎي ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اي ﺳﻮاﻻت ﭘﮋوﻫﺶ ﭘﺎﺳﺨﻲ ﻣﺼﺪاﻗﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻨﺪ. ﺳﻮاﻻت ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻄﺮح ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ؛ﻫﺮﻳﻚ از ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي آﻣﻴﺨﺘﮕﻲ در ﺣﻴﺎط ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ داراي ﭼﻪ وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎ و اﺑﻌﺎدي اﺳﺖ؟ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﻫﻮﻳﺖ ﻓﺮدي-ﺟﻤﻌﻲ ﺣﻴﺎط ﺧﺎﻧﻪ ﺳﻨﺘﻲ را ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﻮاﻫﺪ و ﻗﺮاﺋﻦ ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﺳﺘﺪﻻل ﻧﻤﻮد؟ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ ﺷﺎﺧﻪ آﻣﻴﺨﺘﮕﻲ ﻛﺎﻟﺒﺪي ﺿﻤﻦ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻛﺎرﻛﺮدي، ﭘﺪﻳﺪآورﻧﺪه ﺳﺎﻳﺮ ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي آﻣﻴﺨﺘﮕﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ، اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، آﻳﻴﻨﻲ، ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺗﻔﺮﻳﺢ و ﻟﺬت اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺷﻜﻞ دادن ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮوﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك ﻳﺎ ﻣﻨﻔﺮد و ﻣﺠﺰا، اﻣﻜﺎن اﻧﺠﺎم ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮع را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﭘﺪﻳﺪاري ﻫﻮﻳﺖ ﻓﺮدي-ﺟﻤﻌﻲ ﺣﻴﺎط ﺧﺎﻧﻪ ﺳﻨﺘﻲ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪه اﺳﺖ.