پديد آورندگان :
نعمتي، علي دانشگاه مراغه، مراغه , عليلو، علي اصغر دانشگاه مراغه - گروه مهندسي توليد و ژنتيك گياهي، مراغه , صدقي، محمد دانشگاه محقق اردبيلي - گروه زراعت و اصلاح نباتات، اردبيل
كليدواژه :
خورجين‌دهي , عملكرد دانه , عملكرد بيولوژيك , قطع آبياري
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: يكي از مشكلات جهاني و كشور ما براي توليد محصولات كشاورزي تنش خشكي مي‌باشد كه برخورد حداقل يكي از مراحل مهم چرخه زندگي گياهان با اين نوع تنش، اجتناب ناپذير است. از اينرو تكامل ژنوتيپ‌هاي زراعي مقاوم به خشكي و توليد بيشتر غذا از آب كمتر در شرايطي كه عملاً توسعه اراضي كشاورزي مقدور نيست، موجب گرديده تا بيشتر نگاه‌ها به افزايش عملكرد در واحد سطح معطوف شود. بنابراين، با توجه به نياز كشور به افزايش توليد دانه‌هاي روغني، اين پژوهش با هدف ارزيابي عملكرد و اجزاي عملكرد برخي ژنوتيپ‌هاي كلزا با قارچ شبه ميكوريزا Piriformospora indica و باكتري افزاينده رشد Arthrobacter siccitolerans در شرايط بدون تنش و تنش خشكي اجرا شد.
مواد و روش‌ها: اين پژوهش در شرايط مزرعه‌اي طي دو سال زراعي 96-1395و 97-1396در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه محقق اردبيلي واقع در 10 كيلومتري شهرستان اردبيل به صورت كرت‌هاي دو بار خرد شده در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار به اجرا درآمد. تيمارهاي آزمايشي شامل دو سطح آبياري به عنوان فاكتور اصلي، شامل آبياري معمول و ديگري تنش خشكي به صورت قطع آبياري در مرحله خورجين‌دهي و سه سطح تلقيح ميكروبي (بدون تلقيح، تلقيح قارچ P. indica و تلقيح باكتري A. siccitolerans به عنوان فاكتور فرعي و 10 ژنوتيپ كلزاي پاييزه ( كرج 1، كرج 2، كرج 3، طلايه، زرفام، Licord، SLM-046، Modena، Opera، Okapi ) به عنوان فاكتور فرعي فرعي مجموعاً 60 تيمار بود.
يافته‌ها: نتايج نشان داد قطع آبياري باعث كاهش معني‌دار عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك، شاخص سطح برگ، تعداد دانه در خورجين، طول خورجين، خورجين در بوته، وزن هزاردانه و ارتفاع بوته شد. نتايج مقايسات ميانگين اثرات متقابل تنش خشكي و ژنوتيپ نشان داد كه بيشترين عملكرد دانه و بيولوژيك مربوط به ژنوتيپ طلايه به ترتيب با عملكرد 3323/5 و 9745 كيلوگرم در هكتار تحت شرايط بدون تنش خشكي بوده و همينطور بيشترين وزن هزاردانه مربوط به ژنوتيپ اپرا با وزن 4/9 گرم بود. بيشترين كاهش عملكرد دانه در نتيجه اعمال تنش خشكي مربوط به ژنوتيپ كرج-2 با كاهش 693/2 و كاهش عملكرد بيولوژيك مربوط به ژنوتيپ مودنا با كاهش 2004/3 كيلوگرم درهكتار و كاهش وزن هزار دانه مربوط به ژنوتيپ زرفام با كاهش 1/39 گرم بود. در مقابل بيشترين افزايش عملكرد دانه در نتيجه تلقيح بذور با قارچ P. indica و باكتري A. siccitolerans، مربوط به ژنوتيپ اكاپي به ترتيب با افزايش 332/08 و 436/25 كيلوگرم در هكتار و بيشترين افزايش عملكرد بيولوژيك مربوط به ژنوتيپ مودنا با افزايش 1239/41 تحت شرايط تلقيح با باكتري A. siccitolerans و افزايش 1205/58 تحت شرايط تلقيح با قارچ P. indica بود. در كل تنش خشكي باعث كاهش عملكرد دانه و بيولوژيك به ترتيب به ميزان 24 و 20/5 درصد شد اما عمل تلقيح با قارچ P. indica و باكتري A. siccitolerans باعث بهبود عملكرد دانه تحت شرايط بدون تنش خشكي به ترتيب به ميزان 7 و 10 درصد و بهبود عملكرد بيولوژيك به ترتيب به ميزان 12/6 و 11 درصد شد همچنين تحت شرايط اعمال تنش خشكي، تلقيح بذور با قارچ P. indica و باكتري A. siccitolerans باعث بهبود عملكرد دانه به ترتيب به ميزان 10/5 و 11 درصد و عملكرد بيولوژيك به ترتيب به ميزان 15 و 16 درصد شد. نتايج نشان دهنده همبستگي بالاي عملكرد دانه با تمامي صفات اندازه‌گيري شده و عملكرد بيولوژيك نيز با تمامي صفات اندازه‌گيري شده به غير از شاخص عملكرد بود.
نتيجه گيري: نتايج نشان داد كه تلقيح ژنوتيپ‌هاي كلزا اثر مثبت و معني‌داري بر عملكرد و اجزاي عملكرد تحت هر دو شرايط تنش خشكي و آبياري كامل داشت و بين ژنوتيپ‌ها نيز ژنوتيپ طلايه بيشترين عملكرد و اجزاي عملكرد را نسبت به بقيه ژنوتيپ‌ها داشت.
چكيده لاتين :
Background and Objectives: One of the global and national problems for the production of agricultural products is drought stress that the encounter with at least one of the important stages of the plant life cycle. Therefore, the development of drought-resistant cultivars and more food production from less water in a situation where the development of agricultural land is not possible, has led to more attention to increase yield per unit area.. Therefore, according to the country's need to increase oilseed production, this study was aimed to investigate the evaluate the yield and yield components of inoculation of different rapeseed cultivars with mycorrhiza-like fungi (Piriformosporaindica) and growth-promoting bacterium (Arthrobactersiccitolerans) on growth, yield and yield components of canola under normal and water stressed conditions.
Materials and Methods: This experimentwas performed to investigate the effect of inoculation of 10 different cultivars of rapeseed cultivars with mycorrhiza-like fungus (Piriformospora indica) and growth-promoting bacterium (Arthrobacter siccitolerans) on growth, yield and quantitative and qualitative yield components of rapeseed under drought stress in field conditions at the Agricultural Research Center of MohagheghArdabili University located on 10 km from Ardabil, in the form of split-split plots based on a randomized complete block design with three repetitions in 2016-17 and 2017-2018. Experimental treatments included two levels of irrigation as the main factor, normal irrigation and drought stress in podding stage and three levels of microbial inoculation (without inoculation, P.indica inoculation and A.siccitolerans inoculation as a sub-factor and 10 cultivars of winter rapeseed (Karaj 1, Karaj 2, Karaj 3, Talayeh, Zarfam, Licord, SLM-046, Modena, Opera, Okapi) as a sub-factor totally consists of 60 treatments.
Results: The results showed that irrigation cut off, significantly reduced grain yield, biological yield, leaf area index, number of seeds per pod, pod length, pod per plant, 1000-seed weight and plant height. The results of comparing the mean interactions of drought stress and genotype showed that the highest grain and biological yields related to Talayeh genotype with 3323.5 and 9745 kg/ha yield under drought stress conditions, respectively, and also the highest 1000-grain weight related to Opera genotype by weight. It was 4.9gr. The highest decrease in grain yield as a result of drought stress was related to Karaj-2 genotype with a decrease of 693.2 and the decrease in biological yield was related to Modena genotype with a decrease of 2004.3 kg/ha and 1000-grain weight loss was related to Zarfam genotype with a decrease of 1.39gr. Was. In contrast, the highest increase in grain yield due to inoculation of seeds with P.indica and A. siccitolerans, related to the Okapi genotype with an increase of 332.08 and 436.25 kg/ha, respectively, and the highest increase in biological yield related to the Modena genotype with an increase 1239.41 was under inoculation with A. siccitolerans and an increase of 1205.58 was under inoculation with P.indica. In general, drought stress reduced grain yield and biological yield by 24 and 20.5%, respectively, but inoculation with P.indica and A.siccitolerans improved grain yield under drought stress conditions by 7 and 10, respectively. Percentage and improvement of biological yield were 12.6% and 11%, respectively. Also, under conditions of drought stress, inoculation of seeds with P.indica and A.siccitolerans improved grain yield by 10.5% and 11%, respectively. Biological yield was 15% and 16%, respectively. The results also showed high correlation between grain yield and all measured traits and biological yield with all measured traits except harvest index.
Conclusion: The results showed that inoculation of rapeseed cultivars had a significant effect on yield and yield components under both stress and full irrigation conditions and Talayeh cultivar had the highest yield and yield components compared to other cultivars.
