نسخه شناسي مصاحف قرآني( 8 ) الكافي في التفسير، اثر گمشدۀ السيدالامام ضياءالدين ابوالرضا راوندي م حدود 571 ق، و نسخۀ قرآن 4129 كتابخانۀ مجلس شوراي اسلامي

Al-Kāfī fī al-Tafsīr, Lost Work of al-Sayyid al-Imām Abū al-Riḍā al-Rāwandī, and its Connection to the Qur’ān Manuscript 4129 in the Library of the Parliament (Tehran)

نسخۀ قرآن به شمارۀ 4129 ، مورَّخ 583 هجري در كتابخانۀ مجلس شوراي اسلامي )تهران(، درواقع حاوي يكي از تفاسير مهم شيعي است كه تاكنون ناشناخته باقي مانده است. در برخورد اوليه با اين نسخه، ظاهر آن را متفاوت از ساير نسخه هاي قرآني م ييابيم، اما در حقيقت، اين نسخه را بايد اثري مركب از متن قرآن، اختلاف قرائات عشرة و تفسير قرآن به شمار آورد، هرچند فهرست نويس كتابخانه، آن را در شمار قرآن ها ثبت كرده و در معرف ياش به توصيفي ظاهري بسنده كرده است. از آنجا كه اين نسخه همواره در ميان قرآ نهاي كتابخانۀ مجلس جاي گرفته، تاكنون كسي به اهميت حواشي اطراف اين نسخۀ قرآن كه حاوي تفسيري بسيار مهم و مفقود از ميراث شيعه در قرن ششم هجري است، توجه نكرده بود. در سا لهاي اخير كوشيده ام، با بازخواني دقيق اين حواشي، متني مصحَّح و پژوهش شده از اين تفسير شيعي آماده كنم. بر اين اساس، نوشتۀ حاضر به معرفي نسخه و كشف هويت مؤلف احتمالي آن يعني ضياءالدين ابوالرضا، سيّد فضلال‌له راوندي )زنده در 571 ق( م يپردازد. ازجمله ويژگ يهاي منحصربه فرد اين اثر آنكه در پايان آن و در ميان شماري از ملحقات علوم قرآني، قدي مترين نقد از سوي يك دانشمند شيعي در قرن ششم هجري بر روايت رسمي جمع قرآن به دست زيد بن ثابت و در زمان ابوبكر آمده است.

Manuscript No. 4129 of the Library of the Parliament in Tehran, which is dated Rajab 583/Oct. 1187, contains one of the most important works of Shiite Qur’ānic interpretation that have remained unknown. In the initial encounter with the MS, one finds its appearance different from other manuscripts of Qur’ān and tafsir. Though the library cataloguer has included it in the list of the Qur’āns and has only provided a simple description of its physical appearance, this MS should be considered a work composed of the text of the Qur’ān, details of the ten official variant readings, and the interpretation of the Qur’ān. Since this work has always been kept among the Qur’āns of the Library, no one has recognized the importance of its marginal annotations, which contain a very important hitherto lost Shiite tafsīr from the sixth/twelfth century. In recent years, I have studied these annotations carefully in order to prepare an accurate edition of the work. The present article introduces the manuscript and identifies its possible author, Ḍiyā’ al-Dīn Abū al-Riḍā Sayyid Faḍlullāh al-Rāwandī (alive in 571/1176). A unique feature of this work is its appendix on some points in Qur’ānic studies. It contains, among other things, the oldest critical analysis and refutation, by a Shiite scholar, of the narrative of Zayd b. Thābit’s collection of the Qur’ān in the reign of Abū Bakr.