رباعيات خيّام و رباعيات خيّامانه در سفينۀ يحيي توفيق، جُنگ 14456 كتابخانۀ گنج‌بخش و سفينۀ 534 كتابخانۀ مجلس

The Quatrains of Khayyam and the Quatrains Attributed to Khayyam in Yahyā Tawfiq's Safinah, The Jung number14456 of Ganjbakhsh Library and Safinah number 534 of Majlis Libraray

در كتابخانۀ مجلس، سفينه‌اي متعلّق به سدۀ دهم هجري وجود دارد كه پس از جُنگ 14456 كتابخانۀ گنج‌بخش (به‌احتمال بسيار متعلّق به اواخر قرن هشتم هجري)، دومين بياضي است كه به سفينۀ يحيي توفيق (مورّخ 754ق.)، گردآوردۀ سعدالدّين الهي/ آلهي شباهت بسيار دارد. نگارندگان از رهگذر تصحيح اين سفينه دريافتند كه هرچند ميرافضلي در كتاب رباعيات خيّام در منابع كهن از جُنگ 14456 كتابخانۀ گنج‌بخش بهره برده، امّا از ميان رباعيات منسوب به خيّام كه در آن جُنگ آمده، شش رباعي در كتاب ايشان نيامده است. همچنين در سفينۀ يحيي توفيق هم دو رباعي از خيّام يا منسوب به او و يك رباعي خيّام يا خيّامانه، به خطّي متفاوت از متن، امّا بدون اشاره به نام او آمده، كه براي نخستين بار در اين نوشتار شناسانده مي‌شوند؛ افزون بر اينها، گرچه سفينۀ 534 كتابخانۀ مجلس در سدۀ دهم هجري فراهم آمده، امّا به دليل آنكه اين سفينه هم تدوين سومي از دو جُنگ كهن پيشين و با حفظ ساختار اصلي آنهاست، بايد اعتبار ده رباعي بازيافته از اين بياض را نيز از گونۀ ابيات دو سفينۀ پيشين دانست و بايسته است به رباعيات خيّام و يا خيّامانه در اين جُنگ توجّه جدّي شود. بنابراين نوشتار حاضر مي‌كوشد رباعيات بازيافتۀ اين سه سفينه‌ را به‌عنوان تكمله‌اي بر كتاب رباعيات خيّام در منابع كهن ارائه دهد و با استفاده از منابع، صحّت انتساب آن‌ها را به خيّام بررسي كند.

In the library of the Majlis, there is a Safinah belonging to the tenth century AH, which after the Jung 14456 of Ganjbakhsh Library (probably belonging to the late eighth century AH), is the second collection much similar with the Safinah of Yahyā Tawfiq (dated 754 AH). Through the editing of this Safinah, the authors found out that although Mir Afzali in the book “ Khayyam's quatrains in ancient sources” used the Jung number 14456 of Ganjbakhsh library, but among the quatrains attributed to Khayyam in that Jung, six quatrains are still not found in his book. Also in Yahyā Tawfiq's Safinah, two quatrains of Khayyam or the ones attributed to him, with a different handwriting, but without mentioning his name, are available and are introduced for the first time in this article; In addition, although the Safinah number 534th Library of the Majlis was provided in the tenth century AH, but because this Safinah is also the third compilation of the two ancient Jungs and while preserving their original structure, the validity of the ten quatrains recovered from this Bayaz should also be considered as the same verses mentioned in the previous two Safinah and should pay serious attention to Khayyam or similar to Khayyam's quatrains in this Jung. Therefore, the present article tries to offer the recovered quatrains of these three Safinah as a supplement to the book of Khayyam's quatrains in ancient sources and to check the accuracy of their attribution to Khayyam by using the sources