بررسي تطبيقي قاعده «ضرورت» و واكاوي مصاديق پزشكي آن

Comparative Study of the Rule of Necessity and Analysis of Its Medical Cases

پژوهش حاضر تلاش مي‌‌كند محتوا، قلمرو، ضوابط و تطبيقات پزشكي قاعده ضرورت را تبيين نموده تا از رهگذر بررسي مصاديق نوپيداي قاعده در مسائل پزشكي، مشكلات فقهي حقوقي برخي از مسائل روز را حل نمايد. مواد و روش‌‌ها: اين پژوهش با روش مطالعات كتابخانه‌اي و به شيوه توصيفي ـ تحليلي انجام شده است كه با مراجعه به متون قرآني و روايي و علمي اطلاعات لازم به‌‌دست آمده و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. يافته‌‌ها: قاعده ضرورت (الضرورات تبيح‌‌المحظورات) يكي از قواعد اصطيادي از نصوص است كه از جمله مستندات قرآني آن مي‌‌توان به آيات 173 سوره‌‌ي مباركه بقره و 145 از سوره انعام اشاره نمود. اين قاعده ظرفيت تأثيرگذاري فراوان در حوزه‌‌هاي گوناگون فقه و حقوق داشته و در حل بسياري از مشكلات و مسائل مستحدثه و نوظهور نقش اساسي دارد. لكن در فقه اسلامي كمتر مورد بررسي تفصيلي قرار گرفته است. نتيجه‌‌گيري: امروزه وجود ضرورت‌‌هاي شخصي در حوزه‌‌هاي گوناگون زندگي خصوصاً مسائل پزشكي اقتضا مي‌‌كند قاعده «ضرورت» بيشتر مورد بررسي قرار گيرد تا حدود و ضوابط اجراي آن تبيين گردد و فقه‌‌پژوهان به خوبي بتوانند در هنگام بررسي مسائل، از اين قاعده استفاده نمايند.

The present study tries to explain the content, scope, rules and medical applications of the rule of necessity in order to solve some of the current jurisprudential problems by examining emerging examples of the rule in medical issues. Materials and Methods: This research has been done by the method of library studies and in a descriptive-analytical method, which has been obtained and analyzed by referring to Quranic, narrative and scientific texts. Findings: The rule of necessity (the necessities of explaining the necessities) is one of the doctrinal rules of the texts, among which the Quranic documents include verses 173 of Surah Al-Baqarah and 145 of Surah Al-An’am. This rule has a great impact capacity in various fields of jurisprudence and law and plays a key role in solving many emerging problems and issues, but in Islamic jurisprudence has been less studied in detail. Conclusion: Nowadays, the existence of personal necessities in various areas of life, especially medical issues, requires the rule of necessity to be further studied in order to explain the limits and criteria of its implementation and jurisprudential scholars can use this rule well when studying issues.