واكاوي تاريخ‌نگاري عاشورا و عوامل رونق آن در قرن چهارم هجري قمري

A Reconsideration of Ashura Historiography and its Spread in the 4th/ 10th Century

تاريخ‌نگاري عاشورا، از مهم‌ترين عوامل ماندگاري واقعه كربلا و شهادت مظلومانه و غم‌بار امام حسين7 است. قرن دوم هجري قمري را بايد آغاز تاريخ‌نگاري عاشورا به شمار آورد. قرن سوم هجري قمري نيز تاريخ‌نگاري عاشورا همانند دوره پيش ادامه يافت، اما اوج اين تاريخ‌نگاري در قرن‌ چهارم روي داد. در اين شكوفايي، عوامل متعددي چون پيدايش حكومت‌هاي شيعي، برگزاري رسمي مراسم عاشورا در ايران و جهان اسلام، ظهور عالمان برجسته شيعه خصوصاً فقيهان، مركزيت يافتن شهر قم به‌مثابۀ دولت‌شهري شيعي و نگارش اولين گزارش‌هاي واقعه كربلا به زبان فارسي نقش داشتند. با توجه به مطالب فوق، اين پژوهش به شيوه توصيفي _ تحليلي به عوامل رونق تاريخ‌نگاري عاشورا در قرن چهارم هجري مي‌پردازد.

Ashura historiography is one of the reasons for permanence of Imam al-Husayn's heart-rending martyrdom. The 2nd/8th century is credited with inception of the Ashura historiography, a movement that continued well into the 4th/10th century when it reached its zenith. Certain other factors influenced this trend, e.g., the emergence of Shiite learning centers in Qum, ulema-centered academia, ans the development of Persian maqtals.