تاملي در چگونگي تعامل و تعاضد صلاح الدين ايوبي با شيعيان اسماعيلي و امامي

هدف از مقاله حاضر تاملي در چگونگي تعامل و تعاضد صلاح الدين ايوبي با شيعيان اسماعيلي و امامي مي باشد. به نظر مي رسد اغلب مورخان اين دوره، ميان انديشههاي بدعتآلود شيعيان اسماعيلي، با عقايد اماميه تمييز قائل شدهاند. بيشتر آنها همچون سبط ابنجوزي، ابنخلكان و غيره، متأثر از عملكرد دوگانه دولت در برابر فرق مختلف شيعه، ضمن ابراز انزجار از عقايد اسماعيليان و جانب داري از اقدامات ضد شيعي صلاحالدين، در برابر پيروان اماميه و عقايد آنها، با تسامح و انعطاف بيشتري عمل كردهاند. حضور فعال و پررنگ برخي مورخان امامي مذهب اين دوره، نظير قفطي و ابن ابي طي و تعاملات مثبت آنها با دستگاه حاكم، نيز صحت اين ادعا را تأييد مي كند.صلاح الدين ايوبي (در اواخر سال 565ق/ نيمه 1170م) با تقويت مذهب سني درصدد تضعيف مذهب اسماعيلي فاطميان برآمد. او توانست همزمان هم دولت فاطمي را بركنار كند و هم به دعوت دولت خود بپردازد چنانچه در( دهم ذي الحجه ، 565ق/ 25 آوريل م) عبارت حي علي خيرالعمل را اذان حذف كرد و دستور داد تا نام خلفاي راشدين را در خطبه‌ها را جايگزين خلفاي فاطمي نمايند. همچنين دار الغزل در كنار درب مسجد جامع بنا نمود و آن را به فرقه مالكيه اختصاص داد و به مدرسه القمحيه معروف شد. و دار السعيد السعداء را كه در ضلع شمالي قصر فاطمي قرار داشت را به خانقاه صوفيه تبديل كرد و آن اولين خانقاهي بود كه در مصر تأسيس شد و مجالس دعا در قصر و دانشگاه الازهر تعطيل شد.( طقوشي، 1374: 35) اين تغييرات مذهبي تغييراتي را در انتصاب قاضيان نيز ايجاد نمود و همه قاضيان شيعه اسماعيليه را بركنار نمود و قاضيان مصري در ماه جمادي الاخر (سال 566ق/1171م )از جمله قاضي صدر الدين ابي القاسم عبدالملك بن عيسي بن درباس الماراني الشافعي را به سمت قضاوت گماشت. از آن زمان مذهب شافعي در مصر مشهور شد. از بارزترين مظاهر تبديل شدن مذهب به مذهب سني، انتشار مذهب اشعري بود و صلاح الدين به خاطر تأثير پذيري از سلاجقه بر اين مذهب تعصب داشت.