مقايسه مقياس مكاني دبي حداكثر لحظه اي در حوضه درياي خزر و حوضه كرخه

Comparison of Spatial Scaling of Peak Discharge in Caspian Sea Basins and Karkheh Basin

رابطه بين مساحت و دبي پيك حوضه همواره به منظور تعيين دبي در مناطق فاقد آمار مورد استفاده قرار گرفته است. در يك منطقه با پاسخ هيدرواوژيك مشابه اين رابطه در حوضه هاي مختلف با نسبت برابر تغيير مي كند. در اين حالت به اين نسبت مقياس ساده گفته مي شود. اگر تغييرات اين نسبت ثابت نباشد رابطه چند مقياسي بين دبي و مساحت وجود دارد و مساحت به تنهايي نمي تواند براي برآورد دبي سيل در مناطق بدون آمار مورد استفاده قرار گيرد. بنابراين لازم است در توسعه مدل هاي منطقه اي سيل ابتدا اين مسئله مورد آزمون قرار گيرد. اين مطالعه به بررسي روش آماري مقياس مكاني در دو حوضه‌‌ي آبخيز درياي خزر و رودخانه‌‌ي كرخه مي‌پردازد و سپس نتايج حاصل را با يكديگر مقايسه مي‌كند. بدين منظور دبي حداكثر لحظه‌اي 46 ايستگاه هيدرومتري در حوضه‌ درياي خزر و 24 ايستگاه در حوضه‌ كرخه انتخاب شده است. اين ايستگاه‌ها داراي رفتار هيدرولوژيك مشابه در بين ايستگاه‌هاي موجود در حوضه خود هستند.. روش آماري مقياس مكاني در اين ايستگاه‌ها با استفاده از گشتاورهاي وزني احتمال دبي حداكثر لحظه‌اي و مساحت تحت پوشش هر ايستگاه انجام گرفت. نتايج نشان داد كه در حوضه‌ي درياي خزر پارامتر مقياس مكاني حالت ساده و در حوضه‌ي كرخه حالت چند مقياس مكاني مي‌باشد بنابراين مي‌توان گفت كه براي تخمين دبي در مناطق فاقد آمار حوضه‌ي كرخه نمي‌توان از روش شاخص سيلاب و رابطه تواني دبي- مساحت استفاده نمود در حاليكه در حوضه درياي خزر اين عمل امكان‌پذير مي‌باشد.

The relationship between peak flood and watershed area has always ben used for predition at ungaged basins. In a region with homogenous hydrologic resonse this relationship changes with a similar ratio which is called simple saling. If this ratio changes it would result in multiscaling relationship between peak floos and watrshed area and therefore, basin area cannot be used for flood discharge estimation at ungagfed basin alone. Therfore it is necessary ro evalute this before developing regional flood model.This study investigates the spatial scale method in two Caspian Sea basin and Karkheh river basin and then compares the results of two basin. To this end, peak discharge for the 46 hydrometric stations in the Caspian Basin and 24 stations in the Karkheh basin have been selected. These stations have similar hydrological behavior among the stations in their basin. The statistical method of the spatial scale at these stations was performed using the probability weight moments of annual peak discharge and area covered by each station. The results showed that in the Caspian Sea basin the parameter of the spatial scale is simple and in the Karkhe basin the multiscale mode of the spatial scale exists. Therefore, it can be said that for estimating the discharge in the ungaged regions for the Karkheh basin, it is not possible to use the flood index and the discharge-area power relationship. While this is feasible in the Caspian Sea basin.