حقيقت يا افسانه: ارزيابي دانشمندان مسلمان از «حافظه تاريخي»

Truth or Myth: Muslim Scholars' Assessment of "Historical Memory"

دانشمندان مسلمان معتقدند گزارش متن يا حادثه اي اگر با حافظه تاريخي جمعي جامعه در همه اعصار و در طي نسل ها تاييد شود مي تواند گزارشي يقين آور و قطعي تلقي شود. كساني گفته اند اگر در اعتبار حافظه تاريخي ترديد شود بنياد دو نهاد دين و تاريخ به كلي ويران خواهد شد، چون هر دو به نحوي راسخ بر حافظه تاريخي بنا شده اند. با اين همه، دانشمندان مسلمان از اين امكان نيز آگاه بودند كه هماهنگي ناآگاهانه و ارتجالي اذهان به سبب احساس مشترك يك جامعه، مي تواند انگاره مشتركي را بيافريند كه گفته يا حادثه اي را به آگاهي جمعي و باوري مشترك براي نسل هاي آينده تبديل كند و آنچه را ما «حافظه تاريخي» مي ناميم به وجود آورد. آنها مي دانستند كه روايت ها ثابت نيستند و مي توانند در طول زمان تغيير كنند، همچنين ممكن است مردم منابعي ديگر، از جمله تفسير خود از حادثه اي را بر مشاهده شان بيفزايند و درنتيجه، آگاهي جمعي و باور مشتركي شكل بگيرد كه حقيقتي در آن وجود ندارد. آنها مي دانستند كه شنيدن حادثه يا خبري براي بار نخست، مي تواند اثري عميق بر ذهن بگذارد كه همواره آن حادثه يا خبر را در ظرف همان فهم نخست به ياد آورد. بنابراين، چگونه مي توان اثبات كرد كه مصداقي از حافظه تاريخي واقعا درست است و صرفا شايعه اي نبوده كه مردم در مقطع زماني خاصي آن را باور كرده، يا خواسته اند باور كنند، و آن را براي يكديگر نقل كرده و [سپس] نسل به نسل انتقال داده اند؟ خط فاصل ميان حقيقت و شايعه چيست و چه هنگام حافظه تاريخي، حقيقت، يعني رخداد واقعي حادثه اي يا بيان گفته اي، را مي نماياند؟ در سنت اسلامي، در چنين مسايلي شرايطي پيشنهاد كرده اند تا مجال خطا را محدود كند و اعتبار حافظه تاريخي را به مثابه راوي امين و مخبر صادق وقوع عيني و خارجي رخداد افزايش دهد. اين مقاله بر آن است تا شرايط پيشنهادي را مطرح كند.

فاقد چكيده لاتين