ابعاد معنايي نقش‌نماي گفتماني«آخه» در بيان روابط علّي از منظر (بين)ذهني‌شدگي

The Discourse Marker of “âxe” (‘because’/‘but’) in Persian: An Intersubjectification Account

اين مطالعه به بررسي ابعاد معنايي نقش‌نماي گفتماني «آخه» در بيان روابط علّي از منظر (بين) ذهني‌شدگي مي‌پردازد. پژوهش حاضر مطالعه‌اي توصيفي-تحليلي است و داده‌هاي آن پيكره‌اي همزماني متشكل از زبان روزمرۀ به‌كاررفته در وبلاگ‌ها، مصاحبه‌هاي تلويزيوني و گفتگوهاي روزمره است. بررسي داده‌ها نشان مي‌دهد واژۀ «آخه» تحت فرايند دستوري‌شدگي در سطح جمله و گفتمان قرار گرفته و به پيشرفته‌ترين مراحل (بين) ذهني‌شدگي رسيده است. در واقع، مطابق پيش‌بيني سويتسر (1990) و دِگاند و فاگارد (2012) در موارد مشابه، اين عبارت علاوه‌بر بيان روابط علّي عيني، به‌عنوان يك نقش‌نماي گفتماني، براي بيان انواع روابط علّي ذهني يا روابط توجيهي نيز به كار مي‌رود. به عبارت ديگر، گويشوران زبان فارسي از اين عبارت براي بيان انواع روابط توجيهي معرفتي، كارگفتي و متني استفاده مي‌كنند. كاربردهاي فوق، بيانگر وابستگي بيشتر «آخه» به موقعيت گفتمان و نشان دهندۀ درجات پيشرفتۀ دستوري‌شدگي گفتماني واژۀ مذكور است.

This study investigates the functional complexity of the discourse marker “âxe” (‘because’/‘but’) in Persian to express causal relations from the perspective of (inter) subjectification. To this end, we have adopted a descriptive-analytic approach to conduct the research. The data of our investigation come from certain synchronic corpora of every day conversations found in the Persian weblogs, talk shows & interviews, as well as notes taken from every day talks. The findings indicate that “âxe” has undergone grammaticalization at both sentence and discourse levels, and it has reached the advanced stages of (inter) subjectification. In fact, in line with Sweetser (1990) and Degand and Fagard’s (2012) models, “âxe” expresses both objective and subjective causal relations. In fact, Persian speakers make use of this expression to express epistemic, speech act, and textual justification. These functions are indicative of increased dependency of “âxe” on discourse situation, showing the increased grammaticalization and (inter) subjectification it requires to materialize such discourse functions.