قاعدة الواحد از منظر ميرزا مهدي آشتياني - محورهاي موضوعي : يافته‌هاي نو درباره چهره‌ها و مدرسه‌هاي فلسفي ايران و جهان اسلام

فاقد عنوان

قاعدة «الواحد لايصدر عنه الا الواحد» يكي از اساسي ترين قواعدي است كه در فلسفه و بطور خاص در مباحث چگونگي پيدايش جهان به آن استناد ميشود. اين قاعده در طول تاريخ فلسفه سبب بروز منازعات بسياري شده است؛ تعداد زيادي از فيلسوفان براي بيان نظرية جهان‌شناختي خود به اين قاعده استناد كرده اند و گروهي ديگر آن را با قدرت و اختيار مطلق حق‌تعالي كاملاً ناسازگار دانسته‌اند و بهمين دليل به مخالفت شديد با آن پرداخته اند. ميرزا مهدي آشتياني از جمله علمايي است كه برغم اينكه فيلسوفي مشهور و داراي آراء بديع بسيار است، كمتر به آراء وي پرداخته شده است. او توجه بسياري به قاعدة الواحد داشته و با چندين برهان عقلي و نقلي و استناد به آيات و روايات گوناگون، بدنبال اثبات آن بوده است. پژوهش حاضر كه با روش توصيفي ـ تحليلي و با نظر به مستندات تاريخي گردآوري شده، تلاش ميكند نخست منشأ پيدايش قاعدة الواحد را بررسي كرده و سير تاريخي آن را در ميان حكما بيان نمايد، سپس به بيان ديدگاه ميرزا مهدي آشتياني در باب قاعدة الواحد پرداخته و براهين عقلي و نقلي مورد استناد وي را تحليل و بررسي ميكند

The rule of the one or al-wāḥid (nothing proceeds from the one, but one) is one of the most fundamental rules which is referred to in philosophy and, particularly, in discussions on the quality of the creation of the world. This principle has provoked several debates in the history of philosophy, and many philosophers have resorted to it when explaining their own cosmological views. However, some philosophers have found it completely inconsistent with the absolute power and will of Almighty Truth and harshly criticized it. Mīrzā Mahdī Āshtīyānī is one of the scholars, who, in spite of being a well-known philosopher and presenting a great number of innovative ideas, has not received the attention that he truly deserves. He studied the “rule of the one” extensively and intended to demonstrate it based on several rational and traditional arguments and through resorting to various Qur’anic verses and narrations. Following a descriptive-analytic method and based on several historical documents, the present study initially explores the origin of the rule of the one and its historical development among philosophers. Next, it presents the view of Mīrzā Mahdī Āshtīyānī regarding the rule of the one and analyzes and examines his rational and traditional arguments.