قدرت و مقاومت زنان در خانواده ايراني: روايت زنان از شيوه هاي مقاومت فرهنگي در خانواده

Women's power and resistance in the Iranian family: Women’s narrative of cultural resistance strategies in the family

پارادايم غالب در جامعه شناسي خانواده در ايران، مبتني بر اين ايده كلي است كه خانواده، كانون پدرسالاري است و زنان در خانه، در انقياد جنسيتي به سر مي برند و زير سلطه مردانه گرفتار شده اند. در تاييد اين ديدگاه، حجم گسترده اي از كارهاي پژوهشي در سال هاي اخير انجام شده است. با اين همه، پژوهش حاضر در پي شناسايي الگوهاي انقياد و انفعال زنانه نيست بلكه برعكس، به دنبال مطالعه راهبردهاي مقاومت زنان در مقابل قدرت مردانه در خانه است. اين پژوهش در پي يافتن پاسخ اين پرسش است كه «زنان چگونه از فرهنگ به عنوان ابزاري براي مقاومت و تغيير توازن قدرت در خانواده بهره مي گيرند». دراين راستا، با 36 زن متاهل در شهر تهران مصاحبه شد. روش پژوهش، كيفي و شيوه نمونه گيري، هدفمند بود. يافته هاي پژوهش نشان داد كه زنان از راهبردهايي مانند «مبارزه بر سر معنا»، «رمزگشايي هاي تقابلي»، «بازي دوگانه با كليشه ها»، «نمايش تمكين»، و «مقاومت از طريق سنت» به مقاومت فرهنگي در خانواده مي پردازند تا از اين طريق، بتوانند قدرت مردانه در خانه را مهار و توازن قدرت را برقرار كنند. راهبردهاي گوناگون مقاومت، نشان دهنده اين است كه «منابع مقاومت» زنان در خانواده، متكثر است. مقاومت در خانواده، هيچ جايگاه و كانون مركزي ندارد و در عرصه هاي مختلف به گونه اي نامتمركز عمل مي كند. نقاط مقاومت در خانواده، پراكنده و سيال است و در قالب شبكه اي مويرگي از خرده مقاومت ها عمل مي كند. اين موارد، گوياي اين است كه اعمال قدرت فراگير و سلطه كامل مردانه در خانواده، دست كم در نسل هاي جديد زنان، كمتر مي تواند شاهدي براي خود پيدا كند.

In the Iranian family sociology, the dominant approach is based on this general idea that the family is the center of patriarchy. Based on this view, women at home are in subjugation and under male dominance. To support this idea, a lot of researches have been conducted in recent years. However, the present study does not seek to identify the patterns of female subjugation; rather it is in the process to identify the patterns of their resistance to male dominance within the home. As such, the study seeks to answer the question as how women use "culture" as a tool of resistance as well as to change the balance of power in the family. In this regard, 36 married women were interviewed. Findings showed that women use the strategies such as "struggle for meaning", "reverse decoding", "resistance to gender stereotypes", "resistance through tradition" and "appearance of obedience but hidden resistance within family" to resist the male dominance. Through these, they try to control male power in the home and balance it accordingly. Various resistance strategies indicate that women’s “resistance sources" in the family are numerous, which take place in different domains and in different ways.