ارزيابي تنش خشكي بر عملكرد دانه و اجزاي عملكرد در برخي غلات سردسيري در شرايط كنترل شده

Evaluation of drought stress on grain yield and yield components in some winter cereals under controlled conditions

به‌منظور بررسي اثر تنش خشكي بر عملكرد و اجزاي عملكرد در برخي غلات سردسيري آزمايشي به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار در گلخانه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي، دانشگاه گنبد كاووس در سال 94-1393 انجام شد. تيمارها شامل غلات سردسيري در 6 سطح شامل: گندم نان رقم كوهدشت، گندم دوروم رقم سيمره، جو شش رديفه رقم صحرا، جو دو رديفه رقم خرم و جو لخت لاين 17، تريتيكاله رقم جوانيلو و عامل تنش خشكي در سه سطح شامل: عدم تنش خشكي (شاهد= 0/4- بار)، تنش خشكي متوسط (1- بار)، تنش خشكي شديد (4- بار) بودند. تنش خشكي در مرحله گلدهي آن‌ها اعمال شد. نتايج نشان داد كه اثر غلات و تنش خشكي بر تمام صفات مورد مطالعه در سطح يك درصد معني‌دار بود. اين در حالي بود كه اثر متقابل بر تمام صفات مورد مطالعه معني‌دار نبود. نتايج مقايسه ميانگين نشان داد كه دامنه تغييرات عملكرد دانه در بين گونه‌ها از 1/25 تا 2/58 گرم در بوته متغير بود. نتايج نشان داد كه عملكرد دانه تريتيكاله نسبت به گندم دوروم 73 درصد بيش‌تر بود. همچنين مقايسه‌ بين سطوح مختلف تنش خشكي نشان داد كه با افزايش تنش خشكي تمام صفات مورد اندازه‌گيري در غلات مورد بررسي كاهش يافت. نتايج نشان داد كه عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيك و شاخص برداشت در شرايط تنش شديد نسبت به شاهد به ترتيب حدود 32، 72 و 45 درصد كاهش يافت. نتايج حاصل از اين تحقيق نشان داد كه عملكرد بيولوژيك و شاخص برداشت بالا به‌عنوان معيارهاي مهم مي‌تواند در اصلاح ارقام گونه‌هاي گياهي در نظر گرفته شود.

In order to evaluate the effect of drought stress on grain yield and yield components in some winter cereals, a factorial experiment in completely randomized with 3 replications was conducted in greenhouse at Faculty of Agriculture and Natural Resources, Gonbad Kavoos University. The treatments were winter cereals with 6 levels included bread wheat cultivar Kohdasht, durum wheat cultivar Seimareh, six-row barley cultivar Sahra, two-row barley cultivar Khorram, and hull less barley Line 17 and triticale cultivar Javaniloo and drought stress with 3 levels i.e., full irrigation as the control (-0.4 bar), slight water stress (-1 bar) and intensive water stress (-4 bar). Drought stress was imposed in flowering stage. The results showed that the effect of species and drought had a significant effect on all the studied traits while interaction on all studied were not significant. The results of mean comparison showed that the range of grain yield changes between species varied from 1.25 to 2.58 g per plant. The results showed that grain yield in triticale is more than durum wheat (73%). Also, the comparison between different levels of drought stress showed that with increasing drought stress, all measured traits decreased in the studied species. The results showed that grain yield, biological yield and harvest index decreased by about 32, 72 and 45%, respectively in severe stress conditions compared to the control. The results of this study showed that high biological yield and high harvest index can be considered as important criteria in breeding cultivars of plant species.