كليدواژه :
فريدون سروشيان , خانه باغ , كرمان , آثار تاريخي فرهنگي , معماري ايراني
چكيده فارسي :
خانه‌باغ فريدون سروشيان با شرايط و ويژگيهاي خاص خود به عنوان يكي از آثار تاريخي فرهنگي متعلق به دوره پهلوي است كه در دوره گذار از سنت به مدرنيته، با نقشه‌اي اروپايي و ويژگيهاي معماري ايراني بنا شده است. اين خانه‌باغ متعلق به اقليت زرتشتي شهر كرمان است كه در محدوده محله آتشكده، واقع در حاشيه شمالي خيابان شهداء (زريسف) در جوار ديگر خانه باغهاي موجود در اين منطقه قرار دارد. متاسفانه اين خانه‌باغ، به دليل متروكه شدن، در معرض فرسايش و زوال قرار گرفته و معرفي آن گامي است در جهت شناخت و ثبت ويژگيهاي آن به‌عنوان گونه اي از الگوي مسكن (خانه) زرتشتيان كرمان و ايران. اين بنا در بين سال‌هاي 1300 تا 1308 توسط شادروان فريدون سروشيان احداث گرديده و روند ساخت تكميلي بنا نيز تا سال 1313 ادامه داشته است. طراح اين ساختمان فردي انگليسي بوده و ساختمان هم به‌سبك انگليسي و مقارن با ساخت دبيرستان ايرانشهر و بيمارستان مرسلين در كرمان بنا شده است. اين بنا مدتي نيز در اختيار مركز آموزش مديريت دولتي بود و همچنين طي سال‌هاي 1378 تا 1382 به‌عنوان دانشكده هنر و معماري دانشگاه شهيد باهنر كرمان (صبا) كاربري يافت كه در پي آن طي كاربري‌هاي اداري اين بنا، دخل و تصرفاتي نيز در آن صورت گرفته است. عمارت اصلي باغ به‌صورت كوشكي مركزي است كه در راستاي محور شرقي غربي نسبت به دو محور اصلي داراي تقارن است و داراي چهار نماي بيروني و مستقل است. در ساخت اين بنا، با وجود تشابه شكلي و فرمي با بناهاي اروپايي، از مواد و مصالح بومي و الگوهاي ساخت اقليم كويري و همچنين تزيينات خاص ايراني استفاده شده است. در اين بنا، استفاده از آجر، كه در دوره پهلوي اول بار ديگر مورد توجه قرار گرفت، به‌شكلي هنرمندانه صورت گرفته است. همچنين، در نظام پوششي (سقف) تمام فضاهاي كوشك اصلي به‌جز تاق بالاي پلكان طبقه اول، زير پله طبقه همكف و فضاي موجود در پاگرد اول تاق‌هايي با قوس كليل آذري به‌كار رفته است. از ديگر ويژگيهاي اين بنا مي‌توان به اين موارد اشاره كرد: استفاده از در‌هاي دولنگه با آلت‌بري چوبي (خورشيدي)، استفاده از نمادها و نقوش خاص فرهنگ زرتشتيان (سرو و گردونه مهر) در كنار نقوش اصيل ايراني، در تزيينات داخلي و خارجي بنا، رعايت حريم خصوصي و نيمه‌خصوصي در فضاهاي داخلي علي‌رغم الگوي برون‌گراي كوشك مركزي بنا.
چكيده لاتين :
Fereydun Sorushiyān Garden House is a historic, cultural place dating back to Pahlavi period. In a transfer from tradition to modernity, it was built on the basis of European plan in combination with Persian architectural elements. This place belongs to the Zoroastrian minority in Kerman and is located in the vicinity of fire temple neighborhood at the northern margin of Shohadā (Zarisaf) St. near other garden houses in the region. Unfortunately, this house is abandoned today and it suffers severe erosion and damage. Writing an article on such a place may facilitate appropriate recognition of it as a model for Zoroastrian houses in Iran and Kerman. The building and garden were constructed in 1300-1308 SH (1921-1929 AD) by the late Fereydun Sorushiyān. Its completion lasted until 1313 SH (1934-35 AD). Its designer was an English person and the building is in English style as well. The construction process coincided with the building of Irān-Shahr high school and Morsalin Hospital in Kerman. It was occupied by the Governmental Management Training Center for a certain period of time and also was used as Shahid Bāhonar Faculty of Art and Architecture (Sabā) during 1378-1382 SH (1999- 2003 AD). Meanwhile, some changes occurred in the construction of the building as a result of administrative functions. The main building of the garden is a central kiosk located along the eastern to western axis with four external, separate facades. In the construction of the building, despite sharing a close, formal affinity with European buildings, local material and patterns besides native Persian decoration have been applied. In constructing the place, the application of brick-work, appearing once again in the Pahlavi period, is evident. Furthermore, all the spaces in the main kiosk, apart from the upper arch in first floor staircase, ground floor understairs and the first stairway landing, are decorated with Kalil-e Āzari (a type of Persian drop arch) arches. Other principal features to be mentioned in this building are as follows: using double-leafed doors with wooden decoration, using special symbols and characteristics from the Zoroastrian culture besides genuine Persian motifs in exterior and interior decoration, and observing private sphere in interiors despite the exterior characteristic of the central kiosk.
