بررسي ظرفيت‌هاي علم اشتدادي در انديشۀ ابن سينا

فروكاستن ساحت علم به حدود تجربه از قرن هجدهم و انحصار روش و ابزارهاي آن در كمّي‌گرايي و حواس مادي و همچنين بكارگيري عقل در مقام مفهوم سازي، موجب تقليل ساحت انسان گرديد؛ به گونه‌اي كه نيل به التذاذ هر چه بيشتر از عالم مادي غايت او خوانده شد. طبيعتاً اين نگرش بر زندگي جوامع مسلمان نيز سايه افكند و موجب سردرگمي آنها شد. هدف نوشتار حاضر اين است كه با در نظر گرفتن «تناظر مراتب عشق با سعادت» و «تناظر مراتب سعادت با علم» و «تعدد روش در كسب علم» در فلسفهٔ ابن ‌سينا، تعريف ديگري از علم ارائه دهد؛ تعريفي كه در خور اصل غايت و سعادت بشر باشد. با تناظر مؤلفه‌هاي نامبرده علم، طيفي اشتدادي مي‌يابد كه از دون‌ترين مرتبه (شناخت حسي) تا والاترين مرتبه (علم عقلي) را در بر مي‌گيرد و هر مرتبه از آن با مراتب عشق و سعادت متناظر است؛ به گونه‌اي كه انسان با اشتداد در علمش، عاشق‌تر و به سعادت نهايي نزديك‌تر مي‌شود. علم اشتدادي با مجوز فهم‌هاي متعدد، راه را بر منطق تك‌گفتاري دگماتيسم مي‌بندد و از سوي ديگر، با توجه به نظام توحيد‌محور در فلسفهٔ ابن‌ سينا و همچنين با ارائه ملاك متقن و منطقي در جهت راستي‌آزمايي ادراكات، هرگز منجر به نسبيت لجام‌گسيخته و شكاكيت ناشي از هرمنوتيك جديد نمي‌شود.