كليدواژه :
بوران ساساني , فردوسي , شاهنامه , زنان شاهنامه , تاريخ ساسانيان , پادشاهي زنان
چكيده فارسي :
بوران در آستانه فروپاشي ساسانيان به پادشاهي رسيده و در شاهنامه به نيكنامي ستوده شده است؛ با اينهمه، فردوسي در آغاز پادشاهي او ميگويد: «يكي دختري بود بوران بهنام/چو زن شاه شد كارها گشت خام». اين بيت در تناقض با ابيات بعدي است و القا ميكند تباهي اوضاع مملكت در آن زمان، ناشي از پادشاهي اين زن بوده است. در پي پاسخ به اين سؤال كه «از دو سوي تناقض، كدام‌يك حقيقت دارد» و «علت تناقض يادشده چه ميتواند باشد»، نويسنده مقاله، روايت شاهنامه از كشورداري بوران را به محك منابع تاريخي زده است. دادههاي تحقيق نشان ميدهد هيچ گزارش منفي دربارۀ بوران وجود ندارد و تمام مورخان، مفصلتر از فردوسي، كشورداري وي را به نيكي گزارش كردهاند. پس چرا فردوسي چنين سروده است؟ نويسنده، با طرح احتمالاتي، به اين نتيجه رسيده است كه بيت مزبور نه در ارتباط با چگونگي كشورداري بوران، بلكه ناشي از التزام فردوسي به پيش فرض هايي بوده كه در سايه باورهاي ديني روزگار وي شكل گرفته بود. رديابي پيشفرضها ما را به اين حديث منسوب به پيامبر (ص) ميرساند: «قومي كه زمام امور خود را به دست زني بسپارد، هرگز رستگار نميشود». اسناد حديث، اعتبار آن را تأييد نميكند و حديث در منابع متقدم شيعي هم نيامده است؛ اما سايۀ فرهنگي اجتماعي آن در جامعه فردوسي موجب اين پيشفرض شده است كه اگر زن پادشاه شود، مملكت خراب ميشود. پس شاعر در تناقض ميان آن حقايق تاريخي و اين پيشفرضاجتماعي مانده و نتيجه اش، تناقض در سرودن داستان بوران شده است؛ هرچند كليت شاهنامه، نگاه منفي به زنان را تأييد نميكند.
چكيده لاتين :
Bouran became as the ruler of Sassanid Empire just before downfall of the empire and she was praised in Shahnameh; however, at the beginning of Bouran’s reign, Ferdowsi quotes: “there was a girl named Bouran/ things do not go well, when a woman becomes king”. This verse has an obvious contradiction with next verses and and according to this verse, it seems that the decay of empire at that time was a result of her reign. In order to answer to the question of "which of the two contradictions is true" and "what could be the cause of the mentioned contradiction", the article author has compared the Shahnameh's claim about Bouran's statecraft with historical sources. Research data show that there’s no report of inefficiency in Bouran’s governance, and all historians, in more detail than Ferdowsi, have reported her governing as good. So, why did Ferdowsi compose such a poem? The author, by proposing related hypotheses, concludes that this verse is not related to how Bouran governs, but it has been due to Ferdowsi's commitment to the presuppositions that were formed in related to the religious beliefs in his time. Tracing the presuppositions leads us to a hadith of the Prophet (PBUH): "A nation that leaves its affairs to a woman will never be successful.” The hadith documents do not confirm its validity, and its not even mentioned about in early Shiite sources; But its socio-cultural shadow has led to the presumption that if a woman becomes monarch, the country will be ruined. So, the poet has remained in contradiction between those historical facts and this social presupposition, and the result has been a contradiction in composing the story of Bouran. However, the Shahnameh as a whole, does not confirm the society negative view to the women.
