بررسي تطبيقي ساختار روايي افسانۀ «گنبد مشكين» و «صادق» ولتر با تكيه بر مؤلفه هاي ريخت شناسانۀ ولاديمير پراپ

Comparative study of narrative structure in tale of "Black Pavilion" and "Zadig" by Voltaire relying on Vladimir Propp's morphological components

فرانسوا-ماري آروئه مشهور به ولتر از نام‌دارترين فيلسوفان و نويسندگان عصر روشنگري در قرن هجدهم فرانسه است. قصّۀ فلسفي صادق، اولين قصّۀ ولتر، با زباني ساده و روان مقابلۀ زاديگ، قهرمان داستان، را با سرنوشت نشان مي‌دهد. در بخش سوم كتاب، زاديگ با افرادي ملاقات مي‌كند كه دنبال اسب و سگ گمشدۀ پادشاه هستند. اين بخش از قصّه نه تنها از لحاظ موضوعي بلكه به لحاظ ساختار روايت شباهت بسياري به افسانۀ گنبد مشكين هشت بهشت اميرخسرو دهلوي، شاعر پارسي‌گوي هندوستان دارد. در اين حكايت نيز سه شاهزادۀ دانا با ساربان شتر گريخته‌اي روبه رو مي‌شوند. هدف از نگارش اين مقاله بررسي ساختار روايي اين دو اثر ارزشمند در ادبيات فارسي و فرانسه است؛ بدين منظور روش كار ريخت‌شناسانة ولاديمير پراپ، نخستين محقق در اين زمينه مدّ نظر خواهد بود. بنابراين در اين پژوهش برآنيم ساختار روايي اين دو اثر را بر اساس رويكرد ريخت‌شناسانة پراپ بررسي كنيم تا ببينيم تا چه اندازه‌اي اين دو داستان مي‌تواند در چهارچوب معين وي قرار گيرد. همچنين وجوه مشترك و متمايز آن‌ها را با الگوي پراپ برخواهيم شمرد. به موازات اين امر نگارندگان اين مقاله ساختار روايي هر دو اثر را با شيوه علمي نقد پراپ تطبيق، مقايسه و تجزيه‌و‌تحليل خواهند كرد و شباهت‌ها و تفاوت‌هاي روايي اين دو داستان كه براي جذب مخاطب آسيايي و اروپايي در نظر گرفته شده است را بررسي مي‌كنند.

François-Marie Arouet, known as Voltaire, is one of the most famous French philosophers and writers of the age of enlightenment in the eighteenth century. The philosophical novella of "Zadig" is the first novella of Voltaire which shows Zadig’s confrontation with fate as the novel's protagonist in a simple and fluent language. In the third part of the book, Zadig meets people who are looking for the king's lost horse and dog. This part of the novella is very similar to the tale of Black Pavilion of the Hasht-Bihisht (The Eight Paradises) by Amir Khusrau Dehlavi- Indian Persian-speaking poet, in terms of subject matter as well as narrative structure. In this story, the three wise princes are confronted a fleeing camel. Purpose of writing this article is to study the narrative structure of these two valuable works in Persian and French literature; for this purpose, the morphological method of Propp, the first researcher in this field, will be considered. Therefore, in this study, we aim to validate the narrative structure of these two works based on Propp’s morphological approach to see to what extent these two stories can be placed in his specific framework. We will also list their commonalities and differences based on Propp’s method. At the same time, the authors of this article will compare and analyze narrative structure of both works and study the narrative similarities as well as differences between the two stories which have been intended to attract the Asian and European audiences.