معرفي نسخۀ خطي سليمان‌نامه و بررسي ويژگيهاي آن

زمينه و هدف: نسخۀ خطي و منحصربه‌فرد سليمان‌نامه در قالب مثنوي و بحر متقارب، توسط يوسف‌بن سراج‌بن محمد ملقب به معلم در سال 739 ه. ق. در 8352 بيت سروده و به خط نسخ تحرير شده است. نام اين شاعر گمنام در هيچ تذكره و تاريخ ادبياتي ديده نميشود. مثنوي مذكور حماسه‌اي ديني است كه داستانهاي انبياء قوم بني‌اسراييل، از جمله سليمان، الياس، اليَسَع، ارميا، اشعيا، ذوالكفل، يونس، و دانيال را بيان ميكند. نوشتار حاضر به معرفي نسخۀ خطي اين منظومۀ حماسي - تعليمي ميپردازد. پرسش اصلي پژوهش اينست كه چه مؤلفه‌هاي ادبي، زباني، فرهنگي، اخلاقي، اجتماعي، و مذهبي در اين نسخه وجود دارد و به چه اطلاعاتي از عصر نويسنده، دست ميتوان يافت؟ اين مقاله ويژگيهاي سبكي و زيبايي‌شناسي نسخه را نيز بررسي ميكند و از آنجاكه اين نسخه منحصربه‌فرد است، ضبط ابيات مخدوش بر اساس قرينه هاي سبك‌شناسانه و البته با حفظ امانت انجام گرفته است. روش مطالعه: روش تحقيق در اين مقاله، توصيفي-تحليلي و روش گردآوري اطّلاعات، اِسنادي (كتابخانه‌اي) است.يافته‌ها: نسخۀ خطي سليمان‌نامه در بحر متقارب مثمن محذوف سروده شده است و داستانهايي از پيامبران بني اسراييل را بيان ميدارد. شاعر در نظم اين داستانها از تشخص سبكي برخوردار نيست، اما نمونه‌هاي سبك خراساني در اين منظومه مشهود است. در اين مثنوي براي اولين بار داستانهاي انبياء بني اسراييل به نظم كشيده شده است؛ داستانهايي كه تا كنون در كتب تفاسير قرآن، قصص‌الانبياء، تواريخ و داستانهاي پيامبران تورات بطور پراكنده ديده ميشود و بسياري از آنها براي خوانندگان مسلمان ناآشناست.نتيجه‌گيري: در اين منظومه سخن از شهري كه شاعر در آن زندگي ميكرده، نيامده و از متن داستان، مكان سرودن منظومه را نميتوان يافت، اما كاربرد برخي واژه‌ها بيانگر لهجۀ خاص منطقه است؛ آنچنانكه در نيشابور اينگونه محاورات رايج است. در ارتباط با ويژگيهاي سبكي و واژگاني متن نيز بايد گفت كه تمام ويژگيهاي ذكرشده به استثناي دو مورد از جمله استعمال افعال «دانستماني» و «آوردمان» و رعايت قاعدۀ دال و ذال،كه به قرن ششم و هفتم مربوط ميشود، يادآور سبك متون قرن چهارم و پنجم بويژه شاهنامه است.