بررسي سبك فكري مولوي، بررسي موردي: پديدۀ خواب

زمينه و هدف: هر گفتار و نوشتاري بمنظور انتقال پيام به مخاطب و برقراري ارتباط با اوست كه به انجام ميرسد، اما مولانا گاه پيامش را بصورت طبيعي و بر پايۀ ساختاري مبتني بر عادتهاي زباني و نظام فكري صوفيانه بيان نميكند. او شالودۀ انتظارات و تصورات خواننده را با در‌هم ريختن اساس تعاريف عرفاني برهم ميريزد، در نگرش سيّال و قاعده‌گريز مولانا هر واژه ميتواند برخلاف مصطلاحات و مفاهيم تثبيت‌شده و صوفيانه، رنگ و مفهومي تازه به خود بگيرد. خواب نيز در ذهن مولانا با نگرشي چندوجهي درهم تنيده و هر لحظه نمود ديگر مييابد. در اين پژوهش با روش توصيفي- تحليلي بر مبناي داده‌‌هاي كتابخانه‌اي به بررسي سبك فكري مولانا در مسئلۀ خواب و تفاوت بنيادين آن با انديشه‌هاي عارفانۀ رايج پرداخته ميشود.روش مطالعه: روش تحقيق در اين مقاله بصورت تحليلي - توصيفي است.يافته‌ها: مولانا جهتگيري متفاوتي درخصوص خواب و رؤيا دارد. وي در عين توجه به اين كاركرد عرفاني و روحانيِ خواب، بيداري را سبب فراآگاهي ميداند. «فراآگاهي» از مهمترين جنبه‌هاي ديدگاه عرفاني مولانا درمورد پديدۀ خواب است كه او را در نهايت بسمت «خدا آگاهي» سوق ميدهد؛ به تعبير ديگر مولانا ازطريق فرايند خواب و هم ازطريق گريز از خواب به آگاهي نائل ميگردد و همين مسئله در تبديل شدن «منِ» وجودي شاعر به «فرامن» يا «من» جديد و گسترده و متصل به ملكوت تأثير‌گذار است.نتيجه‌گيري: عنصر بيداري در انديشۀ مولانا نقش كليدي و مهمي ايفا ميكند. او برخلاف شيوۀ رايج در بين ديگر عرفا، «بيداري حقيقي» دل را داراي ارزشي همپايۀ رؤيا كه دريچه‌اي براي حصول معرفت در سالك واقعي است، ميداند. مولانا به‌نوعي در اين مسئله به نوآوري و ساختار‌شكني در معنا روي آورده است. پديدۀ خواب‌ براي مولانا از يك‌سو گريز و دوري از خواب مجازي و غفلت ناشي از آن است و از ديگر سو عين بيداري است. شمس براي مولانا عاملي است كه او را از خواب باز ميدارد، خواب‌هراسش مينمايد و او را به «وجه انساني»‌اش نزديك ميسازد.