بررسي سبك‌شناسي اشعار «حيرت لاهوري»

زمينه و هدف: شناسنامۀ ادبي هر ملتي، نسخ خطي آن است. بدين منظور براي احياي تاريخ و فرهنگ گذشتۀ هر مرزوبوم، شايسته است به تصحيح، معرفي و تحقيق دربارۀ اين گنجينه‌هاي پرارزش اقدام كرد. يكي از اين نسخه‌ها، ديواني است موسوم به ديوان «حيرت لاهوري» كه دركتابخانۀ گنج‌بخش مركز تحقيقات فارسي ايران و پاكستان به شمارۀ 870 نگهداري ميشود. روش مطالعه: اين مقاله براساس مطالعات كتابخانه‌اي و به شيوۀ توصيفي ـ تحليلي انجام شده است. يافته‌ها: حيرت لاهوري از نظر زماني همدوره با رواج و اوج سبك هندي است؛ از همين رو در اشعار او ميتوان ويژگيهاي اين سبك (مانند كاربرد حس‌آميزي، وابسته‌هاي عددي، اسلوب معادله) را مشاهده كرد. همچنين از نظر اعتقادي وي پيرو طريقۀ نقشبنديه است و مباني و اصول اين طريقت در اشعار او قابل مشاهده است. عشق به خدا، وحدت وجود و عشق به پيامبر بنمايه‌هاي فكري اشعار او را تشكيل ميدهد. نتيجه‌گيري: در سطح فكري، بدليل آنكه مشرب فكري حيرت برگرفته از تصوف نقشبنديه است، به عرفان و سلسلۀ صوفيانه خود كه همان سلسلۀ نقشبنديه است اشاره داشته است. عشق به خدا، وحدت وجود و عشق به پيامبر از ديگر بنمايه‌هاي فكري اوست. در سطح ادبي حيرت لاهوري از بين آرايه ها بيشتر به صنايع معنوي علاقه دارد و بيشتر به تشبيه و تلميح دلبسته است. همچنين ويژگيهاي خاص سبك ‌هندي مانند حس‌آميزي، وابسته‌هاي عددي، تشخيص، و اسلوب معادله در اشعار وي بسامد بالايي دارند. در سطح زباني بسامد بحر رمل و هزج در ديوان حيرت بسيار است و اين امر خود نشانگر علاقه و توجه ويژۀ وي به اوزان جويباري است. تمايل او به استفاده از رديفهاي فعلي بيشتر از رديفهاي اسمي ا‌ست. يكي از ويژگيهاي شعري ديوان حيرت، وجود اصطلاحات و تعابير عاميانۀ زمان شاعر است كه در سراسر ديوان او پراكنده است.