هفده اصل تربيت اخلاقي در داستانها و حكايات تمثيلي مثنوي (دفترهاي اول تا سوم)

زمينه و هدف: در ميان سخنوران بزرگ فارسي ـ اعم از متقدمان و متأخران ـ كمتر كسي را ميتوان يافت كه همانند مولانا جلال‏الدين محمد مولوي به نقش و تأثير تمثيل ـ در تفهيم و انتقال مفاهيم به مخاطب ـ پي ‏برده و از آن، به هوشمندانه‏ترين و مؤثرترين شيوه استفاده كرده باشد. هدف پژوهش حاضر، تحليل محتواي مثنوي معنوي جهت استنتاج اصول تربيت اخلاقي در حكايات تمثيلي مولاناست. روش مطالعه: روش پژوهش تحليلي و از نوع تحليل محتواي كيفي و استنتاج قياسي است. بدين صورت كه ابتدا با تحليل محتواي حكايات و تماثيل اخلاقي دفاتر اول، دوم و سوم مثنوي معنوي به مفاهيم اخلاقي پرداخته ميشود، سپس به استنتاج اصولي براي تربيت اخلاقي و دسته‌بندي آنها خواهيم پرداخت. يافته‌ها: ابيات تمثيلي تعليمي مثنوي را ميتوان ذيل هفده عنوان يا اصل دسته‌بندي كرد: بعنوان مثال آخرتگرايي، ابتلا، استعانت از خداوند، حقيقت‌جويي، زيست اجتماعي، خودشناسي. ذيل هر عنوان، تفكيكهاي جزئيتري ارائه شده و نمونه‌هايي بعنوان شاهد مثال در اثبات مدعاي تحقيق آورده شده است. نتيجه‌گيري: فلسفۀ اخلاق مولانا از نظر قالب بيان، در دو سطح آرمانگرا و واقعيتگراست. اخلاق آرمانگراي مولانا، واقعيت‎گريز و ملكوتگرا بوده و رو به ناكجاآباد تجريدي دارد، اما اخلاق واقعيتگراي او از متن عقل معاش و عينيت ملموس اجتماعي نشئت ميگيرد و متأثر از فرهنگ جنگزده و انسانيت مسخ‌شده‎اي است كه رهاورد تازش مغولان و نوعي تسليم‎جويي گزيزناپذير، جهت سازگاري محتاطانه با وضع موجود است.