بحران سوريه و تقابل دو راهبرد متفاوت ايران و تركيه در مديريت بحران در منطقۀ غرب آسيا

ﮐﺸﻮرﺳﻮرﯾﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﻬﻢ و اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﺑﺎ اﺳﺮاﺋﯿﻞ، ﻟﺒﻨﺎن، ﻋﺮاق و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﻫﻤﻮاره ﻣﻮرد ﺗﻮﺟ ّﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ. ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ آﻏﺎز ﺑﺤﺮان و ﺟﻨﮓ داﺧﻠﯽ در ﺳﻮرﯾﻪ، ﻗﺪرتﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﻌّﺎل ﺳﻌﯽ در ﻧﻘﺶآﻓﺮﯾﻨﯽ در ﺣﻞّ وﻓﺼﻞ اﯾﻦ ﺑﺤﺮان داﺷﺘﻪاﻧﺪ. ﺑﺎزﯾﮕﺮان ﻓﻌّﺎل در ﺑﺤﺮان ﺳﻮرﯾﻪ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ؛ ﻗﺪرتﻫﺎي ﻃﺮﻓﺪار ﺣﻔﻆ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد(ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﺮان، ﻋﺮاق، ﺣﺰب اﻟﻠﻪ ﻟﺒﻨﺎن و روﺳﯿﻪ) و ﻗﺪرتﻫﺎي ﻃﺮﻓﺪار ﺗﻐﯿﯿﺮ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد(ﺗﺮﮐﯿﻪ، ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن، اﺳﺮاﺋﯿﻞ و آﻣﺮﯾﮑﺎ) ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد. اﻣّﺎ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺣﺎﺿﺮ در ﭘﯽ ﺑﺮرﺳﯽ روﯾﮑﺮد ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ اﯾﺮان و ﺗﺮﮐﯿﻪ در ﺑﺤﺮان ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻈﺮﯾﮥﻧﻮواﻗﻊﮔﺮاﯾﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ دو ﺷﺎﺧﮥآن ﯾﻌﻨﯽ واﻗﻊﮔﺮاﯾﯽ ﺗﺪاﻓﻌﯽ و ﺗﻬﺎﺟﻤﯽ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ در ﭘﯽ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛّﺮ ﺑﺮ روﯾﮑﺮد ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ اﯾﺮان و ﺗﺮﮐﯿﻪ در ﺑﺤﺮان ﺳﻮرﯾﻪ ﭼﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ؟ ﻓﺮﺿﯿﻪ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﯾﻦﮐﻪ؛ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ اﯾﺮان در ﺑﺤﺮان ﺳﻮرﯾﻪ از ﺟﻬﺖﮔﯿﺮي ﺗﺪاﻓﻌﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺣﻔﻆ ﺑﺸﺎراﺳﺪ و ﺣﻔﻆ وﺿﻊﻣﻮﺟﻮد، در راﺳﺘﺎي ﻣﻬﺎر ﻧﻔﻮذ اﺳﺮاﺋﯿﻞ در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺖ؛ درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ در ﺑﺤﺮان ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﺘﻐﯿّﺮ و ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﻮده اﺳﺖ و از ﺟﻬﺖﮔﯿﺮي ﺗﻬﺎﺟﻤﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ وﺿﻊﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎ ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﺸﺎراﺳﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻬﺖﮔﯿﺮي ﺗﺪاﻓﻌﯽ و ﻫﻤﮑﺎري و ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﮐﺎري ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ. اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﺘﺎﺑﺨﺂنﻫﺎي و اﺳﻨﺎدي ﺑﺎ روش ﭘﮋوﻫﺶ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ- ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﮕﺎرش در آﻣﺪه و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺸﺎﻫﺪةﻋﻠﻤﯽ و دﻗﯿﻖ ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ، از روﯾﮑﺮد ﻧﻈﺮي ﻧﻮواﻗﻊﮔﺮاﯾﯽ ﺑﻬﺮهﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ.