كليدواژه :
عقل , شريعت , وفاق ميان عقل و شرع , ابن رشد , فصل المقال
چكيده فارسي :
بررسي نسبت عقل و دين، به عنوان دو روش باور، جدالي قديمي ميان متفكران است. در سنت اسلامي، از آن جا كه قول به برتريِ مطلق عقل بر وحي، ناممكن است، گروهي عقل را صرفاً خادم دين دانستند و گروهي قائل به همخوانيِ عقل و وحي و عدم تعارض شدند. تبيين ابن رشد در رساله «فصل المقال فيما بين الحكمه والشريعه من الاتصال» بر اين مبنا استوار است كه شرع، حق است و آنچه به شناخت بهتر بينجامد واجب است، و حال كه تأمل عقلي، واجب شرعي است، پس محصول آن (فلسفه) نيز حق است و چون حق با حق تضاد ندارد، پس ميان شرع و عقل هماهنگي هست. او براي رفع تعارضات احتمالي هم بحث «تأويل» را پيش كشيده و پيشنهاد مي كند گزاره هاي ديني كه تعارض ظاهري با عقل دارند را حمل بر مجاز كنيم. در نظر او شرع، به دليل اختلاف استعداد مردم، ظاهر و باطن دارد و فهم باطن قرآن، وامدار قواعدي است كه فقط فيلسوف مي تواند با استفاده از آنها شرع را تأويل كند. در اين مقاله، با ارجاع به رساله مذكور، ابتدا سير تطور مفهوم عقل و تقسيمات آن بيان مي شود تا معناي عقل فلسفي كه ابن رشد در پي اثبات همسانيِ آن با شرع است، آشكار شود. سپس با بيان انواع تعارض محتمل ميان عقل و شرع و ذكر پاسخ هاي ابن رشد، به اين نتيجه مي رسيم كه او در خلال تبيين عدم تعارض ميان عقل و وحي، به نحو كبروي به دفاع از فلسفه نيز پرداخته است.
چكيده لاتين :
In the Islamic tradition, since it is impossible to promise the absolute superiority of reason over revelation, some considered reason to be merely a servant of religion, and some believed in the harmony of reason and revelation and non-conflict. Ibn Rushd's explanation in the treatise "Fima al-Maqal Fima bin al-Hikma wa Shari'ah min al-Utsal" is based on the premise that Shari'a is right and that which leads to better knowledge is obligatory, and while rational reflection is obligatory Shari'ah, then its product (philosophy) It is also right, and since right does not contradict right, then there is harmony between sharia and reason. In order to resolve possible conflicts, he also raises the issue of "interpretation" and suggests that we should allow religious propositions that are in apparent conflict with reason. In his view, the Shari'a, due to the differences in the talents of the people, has an appearance and an interior, and the inner understanding of the Qur'an owes to the rules that only a philosopher can use to interpret the Sharia. In this article, with reference to the above-mentioned treatise, first the evolution of the concept of intellect and its divisions is stated in order to reveal the meaning of philosophical intellect which Ibn Rushd seeks to prove its similarity with Sharia. Then, by stating the types of possible conflicts between reason and sharia and mentioning Ibn Rushd's answers, we come to the conclusion that while explaining the non-conflict between reason and revelation, he has also defended philosophy.
