بررسي آراء مفسران در فلسفه به‌كارگيري «گمان به رستاخيز»به‌جاي «يقين به آخرت» در تفسير آيه 46 بقره

در آيه 46 بقره ظنّ به ملاقات خدا و گمان به رستاخيز، يكي از اوصاف مثبت نمازگزارانِ خاشع معرفي شده است، در حالي كه چهارمين آيه اين سوره، يقين به آخرت را از اوصاف مؤمنان دانسته است. از آنجا كه ميان گمان به رستاخيز و يقين به آن، نوعي تقابل و ناهم‌سازي وجود دارد، ميان دو آيه نوعي تعارض به‌ نظر رسيده است. مفسّران، تلاش كرده‌اند تا تعارض ظاهري و ابتدايي ميان دو آيه را از ميان بردارند و فلسفه به‌كار رفتن تعبير گمان به‌جاي يقين را تبيين كنند. اين پژوهش پس از بررسي حدود صد منبع تفسيري، به ده بيان تفسيري دست يافته و آنها را در سه ديدگاه عمده گنجانده است: ظنّ به معناي يقين ـ كه اكثر مفسّران بدان معتقدند ـ؛ ظنّ متمايل به يقين و تمايز معناي ظنّ و يقين و تلاش براي رفع تعارض از طريق استعمال مجازي يا متعلِّق ظنّ، كه از نظر اين پژوهش، ديدگاه سوم با معيارها و موازين تفسيري سازگارتر است.