ارزيابي اثر حجم ترافيك بر آلودگي و خطر بالقوه بوم‌شناختي عناصر روي، سرب و نيكل در خاك‏هاي حاشيه برخي جاده‏هاي برون شهري همدان

انتشارات حاصل از ترافيك يكي از بزرگترين منابع آلودگي فلزات سنگين است كه منجر به عدم تعادل بوم‏شناختي در خاك كنار جاده‏اي مي‌شود. لذا، اين پژوهش با هدف تعيين محتوي، ارزيابي آلودگي و خطر بالقوه بوم‌شناختي فلزات سنگين روي، سرب و نيكل در خاك‏هاي حاشيه برخي جاده‏هاي برون شهري همدان در سال 1398 انجام شد. بدين منظور، 63 نمونه خاك سطحي در طول 700 متر از يك قطعه 9.0 كيلومتري از جاده‏هاي گلتپه، رزن و كرمانشاه جمع‏آوري شد. پس از آماده‏سازي نمونه‏ها ، محتوي عناصر در آن‌ها به‌روش طيف‌سنجي نوري پلاسماي جفت‌شده القايي (ICP-OES) اندازه‌گيري شد. همچنين، فاكتور آلودگي (CF)، شاخص زمين‏انباشتگي (Igeo) و خطرپذيري بالقوه بوم‌شناختي تجمعي (RI) محاسبه شد. پردازش آماري داده‏ها نيز با استفاده از نرم‏افزار SPSS انجام يافت. بيشينه ميانگين محتوي عناصر روي، سرب و نيكل در نمونه‏هاي خاك به‏ترتيب با 3.24 ± 122، 0.730 ± 26.4 و 0.360 ± 22.2 ميلي‏گرم در كيلوگرم مربوط به ايستگاه‏هاي رزن، كرمانشاه و رزن و بيان‏گر تأثير حجم ترافيك بود. با استناد به همبستگي مثبت و معني‏دار بين عناصر روي و سرب و روي و نيكل نمونه‏هاي خاك به‏ترتيب در سطح معني‏داري برابر با 0.05 و 0.01 مي‌توان گفت كه اين عناصر منابع مشترك دارند. نتايج محاسبه شاخص‏هاي CF، Igeo و RI بيان‏گر كيفيت قابل ‏قبول خاك در ايستگاه‏هاي مورد مطالعه و عدم بروز مخاطره بوم‏شناختي بود؛ همچنين، ميانگين مقادير محاسبه شده عامل خطرپذيري بالقوه بوم‌شناختي احتمالي (Er) براي عناصر مورد مطالعه در نمونه‏هاي خاك داراي روند كاهشي ‏بصورت سرب نيكل روي بود. نتايج بدست آمده نشان داد كه پايش منظم غلظت و ارزيابي خطرات بوم‏شناختي آلاينده‏هاي فلزي  به منظور مديريت و حفاظت خاك ضروري است