مطالعۀ فراتحليلي-تطبيقي «سلوك» در ادبيات ايران و جهان

مطالعات فراتحليلي نتيجۀ نهايي يافته‌هاي پژوهش‌هايي با بن‌مايه‌هاي مشترك را مستخرج و در اختيار پژوهشگران قرار مي‌دهد. رويكرد فراتحليلي در حوزۀ ادبيات تطبيقي نيز نقشۀ راهي براي مطالعات آتي محققان فراهم مي‌كند. در جستار حاضر، بيش از چهل و سه مقاله با بن‌مايۀ مشترك «سلوك» مطالعه و تلاش شد از يافته‌هاي آنها در ايجاد شبكه‌اي منسجم از پيكره‌هاي تطبيق‌پذير استفاده گردد تا از اين رهگذر دريچه‌اي نوين از مطالعات تطبيقي پيش روي پژوهشگران آتي گشوده شود. علي‌رغم اهميت اين نوع از مطالعات، تا جايي كه نگارنده مطلع است، تاكنون هيچ‌يك از پژوهشگران داخل و خارج در حوزه ادبيات تطبيقي، رويكرد فراتحليلي اتخاذ نكرده، و دست‌كم، در حوزۀ سلوك، هيچ مطالعۀ فراتطبيقي تا به اين لحظه منتشر نشده است. از اين رو، پژوهش حاضر در حوزۀ ادبيات تطبيقي كاملاً بديع است. پيكره‌هاي مورد بررسي شامل ارداويراف‌نامه، كمدي‌الهي دانته، سيرالعباد الي‌المعاد، منطق‌الطّير عطار نيشابوري، خمسۀ حكيم نظامي، جاناتان مرغ‌ دريايي و ماهي‌سياه كوچولو و برخي ديگر از آثار تطبيق‌پذير است. پس از معرفي آثار فوق و مجموعه آثار قابل تطبيق با هريك، در نهايت، زمينه‌هاي تطبيق‌پذير و آثار بكري كه هنوز توسط محققان مورد مطالعه تطبيقي قرار نگرفتهاند، معرفي شده است. طبق يافته‌هاي تحقيق، دسترسي به ترجمۀ آثار ديگر ملل، اقتباس ضمني، الهام از كُتب مقدّس، پيش‌زمينۀ مشترك مذهبي و عرفاني آثار سلوكمحور، و وجود دغدغه‌هاي مشترك در ترسيم مسير سلوك، تطبيق‌پذيري آثار مطالعه شده در پژوهش حاضر را رقم زده‌اند.