راهبردهاي توسعه صنعت نساجي پيشرفته ايران

هدف و مقدمه: ظهور نسل جديد الياف و منسوجات پيشرفته و استفاده از فناوري‌هاي نوين در صنعت نساجي تحولي بزرگ در اين صنعت كهن ايجاد نموده است. روند كلي صنعت نساجي در جهان حركت به سمت توليد محصولاتي با تكنولوژي پيشرفته بوده كه پارامترهاي طراحي آن‌ها منحصر به زيبايي ظاهري نبوده و بلكه هدف از توليد آن‌ها به دست آوردن محصولاتي با عملكرد ويژه مي‌باشد كه عموماً تحت عنوان الياف و منسوجات پيشرفته شناخته مي‌شوند. انواع الياف و منسوجات پيشرفته شامل منسوجات عمراني، منسوجات كشاورزي، منسوجات صنعتي، منسوجات پزشكي و بهداشتي، منسوجات ورزشي، منسوجات هوشمند، منسوجات نانو، منسوجات نظامي است. اين منسوجات امروزه در حوزه‌هاي مختلف نظير حمل و نقل، فيلتراسيون، صنايع الكتريكي و الكترونيكي، مخازن ذخيره، مواد كامپوزيتي ضد خوردگي به كار مي‌روند.الياف و منسوجات پيشرفته يك بخش استراتژيك و با اهميت اين صنعت محسوب شده كه با توجه به اهميت بالاي آن همواره مي‌بايست به‌روزرساني و توسعه يابد. بي‌شك اين مدرن‌سازي بدون داشتن يك برنامه راهبردي مطلوب محقق نخواهد شد. به منظور ارائه يك برنامه راهبردي در حوزه الياف و منسوجات پيشرفته، در مرحله اول مي‌بايست جايگاه فعلي كشور به درستي روشن شود. همچنين بايد ابعاد در حال رشد فناوري‌هاي جديد در حوزه صنعت نساجي روشن شده و سپس نقاط قوت و ضعف و تهديدات و فرصت‌هاي پيش روي فني و اقتصادي مشخص گردد. همچنين مي‌بايست نيازهاي حال و آينده كشور به صورت دقيق بررسي شده و سپس با در نظر گرفتن امكانات و ظرفيت‌هاي بالفعل و بالقوه كشور در اين حوزه و با توجه به اسناد بالادستي و نظرات خبرگان، راهبردهاي توسعه‌‌ي ‌اين صنعت در دهه آينده كشور تعيين و به صورت يك سند راهبردي تدوين گردد. از اين رو، در اين پژوهش با ارزيابي نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهديدات پيشروي كشور در اين حوزه، تلاش مي‌شود راهبردهاي مناسب جهت توسعه اين صنعت مهم تدوين و اولويت‌بندي گردد.روش‌شناسي: از آن جا كه هدف اصلي اين پژوهش تدوين راهبردهاي توسعه صنعت نساجي پيشرفته كشور است، پژوهش حاضر بر مبناي هدف كاربردي و از منظر گردآوري داده‌ها يك پژوهش توصيفي پيمايشي است. همچنين در اين پژوهش از روش مصاحبه و تهيه پرسشنامه از متخصصين خبره اين صنعت هم از مراكز تحقيقاتي و دانشگاهي و هم از مراكز وابسته به نيروهاي مسلح كشور استفاده شده است. براي تائيد پايايي پرسشنامه نيز با استفاده از نرم‌افزار SPSS ضريب آلفاي كرونباخ براي هر يك از مؤلفه‌ها محاسبه شد. به منظور تدوين و انتخاب راهبردهاي مناسب نيز در ابتدا از دو ماتريس ارزيابي عوامل خارجي و ارزيابي عوامل داخلي براي ارزيابي عوامل راهبردي تأثيرگذار در اين حوزه استفاده گرديد و سپس با استفاده از روش تجزيه‌و‌تحليل SWOT راهبردهاي تركيبي تعيين گرديد. در نهايت از روش ماتريس برنامه‌ريزي استراتژيك كمي به منظور اولويت‌بندي راهبردهاي تدوين شده براي صنعت نساجي پيشرفته كشور بهره گرفته شد.يافته‌ها: مطابق نتايج ماتريس ارزيابي عوامل داخلي، مجموع امتياز ماتريس عوامل داخلي بيشتر از 5/2 است. (58/2) كه اين موضوع به معناي غلبه نقاط قوت بر نقاط ضعف صنعت مي‌باشد. نتايج نشان داد كه امتياز نهايي به دست آمده از ماتريس عوامل خارجي 37/2 بوده كه بيان‌گر اين مهم است كه صنعت مذكور به لحاظ عوامل خارجي با تهديد مواجه است. به عبارت ديگر  صنعت نتوانسته است از عواملي كه فرصت‌ها را ايجاد كرده‌اند بهره‌برداري كند و از عواملي كه موجب تهديد مي‌شود دوري كند.پس از شناسايي و ارزيابي عوامل داخلي و خارجي، اين عوامل از ماتريس‌هاي عوامل  داخلي و خارجي وارد ماتريس SWOT شده و راهبردهاي تركيبي تعيين گرديد. با توجه به امتياز نهايي حاصل از ماتريس عوامل داخلي كه 58/2 و همچنين امتياز نهايي حاصل از ماتريس عوامل خارجي كه 37/2 بوده است وضعيت صنعت مورد بررسي در ناحيه مربوط به استراتژي‌هاي رقابتي قرار مي‌گيرد. اين وضعيت ناشي از غلبه نقاط قوت داخلي بر نقاط ضعف و همچنين غلبه تهديدات بر فرصت‌ها است. نتايج ارزيابي ماتريس QSPM نشان داد كه راهبرد افزايش تعامل و ارتباط صنايع دفاعي با دانشگاه‌ها و مراكز تحقيقاتي فعال در حوزه صنعت نساجي به منظور رفع نيازهاي نيروهاي مسلح كشور مهم‌ترين راهبرد توسعه صنعت نساجي پيشرفته كشور در حوزه هاي امنيتي و دفاعي است.بحث و نتايج: پ براي تدوين راهبردهاي مطلوب در حوزه صنعت نساجي پيشرفته كشور ، عوامل مؤثر بر توسعه آن، نقاط قوت و ضعف اين صنعت در حال حاضر و نيز فرصت‌ها و تهديدات پيشروي آن پشناسايي شد.ند همچنين با استفاده از ارزيابي اين عوامل تأثيرگذار و تركيب بهينه آنها به تعيين راهبردهاي تهاجمي، رقابتي، محافظانه كارانه و تدافعي مناسب براي توسعه صنعت مذكور اقدام گرديد. نتايج نشان داد كه راهبردهاي مطلوب براي توسعه صنعت مورد بررسي راهبردهاي رقابتي است. راهبردهاي قرار گرفته در اين ناحيه در مرحله بعد با استفاده از ماتريس برنامه‌ريزي استراتژيك كمّي اولويت‌بندي گرديد. نتايج پژوهش بيانگر اين است كه راهبردهاي افزايش تعامل و ارتباط صنايع دفاعي با دانشگاه‌ها و مراكز تحقيقاتي فعال در حوزه صنعت نساجي و دانش‌بنيان نمودن صنايع نساجي كشور از قوي‌ترين راهبردهاي پيش رو براي توسعه صنعت نساجي پيشرفته كشور است. اقدامات مناسب براي دستيابي به اين راهبرد مي‌تواند شامل شناسايي دانشگاه‌ها و مراكز علمي پيشرو در حوزه الياف و منسوجات پيشرفته، تشكيل بانك اطلاعاتي اساتيد و نخبگان علمي فعال در حوزه صنعت نساجي كشور، تشكيل بانك اطلاعاتي پروژه‌ها، پايان‌نامه‌ها و تحقيقات علمي دانشگاه‌ها و مراكز تحقيقاتي كشور در حوزه صنعت الياف و نساجي و استفاده از ظرفيت و توانمندي مراكز و نخبگان شناسايي شده به منظور توليد الياف و منسوجات مورد نياز نيروهاي مسلح كشور در قالب طرح‌هاي پژوهشي و قراردادهاي همكاري باشد.