پديد آورندگان :
زنگنه اسدي، محمد علي دانشگاه حكيم سبزواري - گروه ژئومورفولوژي، دانشكده جغرافيا، سبزوار، ايران , كوليوند، تيمور دانشگاه حكيم سبزواري - گروه ژئومورفولوژي، دانشكده جغرافيا، سبزوار، ايران , جوكار سرهنگي، عيسي دانشگاه مازندران - گروه جغرافيا طبيعي، ژئو مورفولوژي، مازندران، ايران
كليدواژه :
پهنه‌بندي خطرپذيري , آبخوان كارست , مدل كپ , دشت الشتر
چكيده فارسي :
آبخوان كارستي در مناطق نيمه‌خشك نقش بسيار حياتي در زندگي مردم دارد. از اين‌رو شناخت پتانسيل آلودگي آبخوان‌ها و قابليت آسيب‌پذيري آن‌ها در بخش‌هاي مختلف از اهميت بسزايي برخوردار است. منطقه غرب ايران به دليل گسترش رشته كوه اغلب كربناته زاگرس داراي آبخوان‌هاي كارستي متعددي است كه ازنظر شرايط زيست‌محيطي و فعاليت‌هاي گسترده انساني در معرض آلودگي قرار دارند. هدف پژوهش برآورد ميزان و تهيه نقشه آسيب‌پذيري آبخوان كارستي دشت الشتر واقع در استان لرستان در برابر انتشار آلودگي با مدل كپ (COP) است. اين مد ل با استفاده از سه عامل، لايه پوشاننده (O)، غلظت جريان (C)و رژيم بارش (P) به ارزيابي آسيب‌پذيري منابع آب كارست در برابر آلودگي مي‌پردازد. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه به ترتيب 14/19، 76/28، 01/35 و 09/17 درصد از مساحت منطقه در پهنه آسيب‌پذيري خيلي كم، كم، متوسط و بالا واقع شده كه حاكي از آسيب‌پذيري تقريباً پايين اين آبخوان كارستي نسبت به آلودگي است. يافته‌هاي پژوهش نشان‌دهنده اين امر است كه به ترتيب اهميت عامل لايه پوشاننده، عامل رژيم بارش و عامل غلظت جريان در آلودگي آبخوان الشتر نقش دارند. به دليل وسعت كم كارست‌هاي كاملاً توسعه‌يافته و شيب زياد مناطق داراي كارست توسعه‌يافته، نقش عامل غلظت جريان در آلايندگي آبخوان الشتر كمتر است و به علت روند خشك‌سالي‌هاي دهه‌هاي اخير و نيز تغيير نوع بارش از برف به باران رگباري كه آب ماندگاري و درنتيجه نفوذ كمتري را در حوضه كارستي الشتر دارد، از اهميت رژيم بارشي در آسيب‌پذيري آبخوان الشتر كاسته است. در نهايت عامل لايه پوشاننده به دليل نفوذپذيري بالاي دشت آبرفتي الشتر زمينه آلودگي آبخوان را فراهم كرده است. به‌طوركلي در منطقه موردمطالعه به ترتيب C،P و O بيشترين نقش را در ميزان آسيب‌پذيري منطقه دارا مي‌باشند.
چكيده لاتين :
Karst aquifers in semi-arid regions play a vital role in people's lives. Therefore, recognizing the pollution potential of aquifers and their vulnerability in different sectors is very important. The western region of Iran, due to the expansion of the Zagros carbonate mountain range, has numerous karstic aquifers that are exposed to pollution in terms of environmental conditions and extensive human activities. The purpose of this study is to estimate the vulnerability map of Aleshtar plain karst aquifer located in Lorestan province against COP pollution. This model evaluates the vulnerability of karst water sources to pollution using three factors, cover layer (O), flow concentration (C) and precipitation regime (P). The results show that 19.14, 28.76, 35.01 and 17.09% of the area are located in very low, low, medium and high vulnerability zones, respectively, which indicates the almost low vulnerability of this karst aquifer compared to It is pollution. Findings indicate that the importance of the overlay factor, precipitation regime factor and flow concentration factor in the pollution of Aleshtar aquifer, respectively. Due to the small area of fully developed karsts and the high slope of areas with developed karst, the role of flow concentration factor in pollution of Aleshtar aquifer is less and due to the drought trend of recent decades and the change of precipitation from snow to rain showers that water retention and therefore less penetration In the karst basin of Alshtar, the importance of the rainfall regime in the vulnerability of the Alshtar aquifer has decreased. Finally, due to the high permeability of the alluvial plain of Aleshtar, the cover layer has provided the ground for aquifer pollution. In general, in the study area, C, P and O, respectively, have the most role in the vulnerability of the area.
