برآورد حجم آب تلف شده ناشي از ضايعات محصولات سيب‌زميني و گوجه‌فرنگي (مطالعه موردي: مزارع شهرستان اصفهان )

سابقه و هدف: براي اطلاع از حجم آب مصرفي در توليد محصولات مختلف از مفهوم ردپاي آب استفاده مي‌شود. با توجه به اين‌كه دو محصول سيب‌زميني و گوجه‌فرنگي در مقياس كشوري داراي بيشترين ميزان ضايعات در قياس با ساير محصولات زراعي هستند، لذا در اين پژوهش ميزان ضايعات مرحله برداشت اين دو محصول، در چهار مزرعه واقع در شهرستان اصفهان و در دو روش آبياري مورد بررسي و محاسبه قرار گرفت. در نهايت و با به‌كارگيري ردپاي آب، حجم آب تلف ‌شده ناشي از ضايعات محصولات مذكور محاسبه گرديد.مواد و روش: در تحقيق حاضر، ابتدا دبي آب ورودي به هر مزرعه اندازه‌گيري و به‌كمك برنامه آبياري مزارع مربوطه، حجم آبياري ناخالص محصولات برآورد گرديد. سپس با استفاده از نرم‌افزار كراپ‌وات و به كمك داده‌هاي هواشناسي ايستگاه‌هاي نزديك به منطقه مورد پژوهش (شرق اصفهان و كبوترآباد)، نياز آبياري خالص محصولات تعيين شد. در ادامه با به‌كارگيري روش توزين، عملكرد محصولات و وزن محصولات تلف شده تعيين گرديد. در نهايت، ردپاي آب براي هر محصول محاسبه و حجم آب تلف شده ناشي از ضايعات آن‌ها برآورد گرديد.يافته‌ها: مطابق نتايج اين تحقيق، متوسط تلفات محصولات سيب‌زميني و گوجه‌فرنگي در مرحله برداشت، به ترتيب برابر با 1.3±4.8 و 0.8±8.5 درصد از كل برداشت آن‌ها برآورد شد. مقدار ردپاي آب كل براي محصول سيب‌زميني در روش آبياري غرقابي و قطره‌اي به ترتيب برابر با 277.8 و 129.7 متر مكعب بر تن بوده و اين در حالي است كه مقدار ردپاي آب كل براي محصول گوجه‌فرنگي به همان ترتيب برابر با 145.1 و 175.2 متر مكعب بر تن بوده است.نتيجه‌گيري: بر اساس درصد تلفات محصولات سيب‌زميني و گوجه‌فرنگي و به‌كارگيري متوسط ردپاي آب كل آن‌ها و همچنين، با توجه به توليد سالانه محصولات مذكور در اصفهان و نيز كشور، متوسط حجم آب تلف شده ناشي از ضايعات اين دو محصول و فقط در مرحله برداشت، برابر با 4.2 (حداقل 2.9 و حداكثر 5.7) و 128 (حداقل 102 و حداكثر 152.9) ميليون متر مكعب در سال به ترتيب در اصفهان و كشور برآورد مي‌شود. اين در حالي است كه بر اساس كل ضايعات اين دو محصول از مرحله برداشت تا مصرف، متوسط حجم آب تلف شده ناشي از آن‌ها به همان ترتيب برابر با 17.4 (حداقل 11.5 و حداكثر 23.2) و482 (حداقل 380.3 و حداكثر 583.6) ميليون متر مكعب در سال تخمين زده مي‌شود، لذا مديريت آب تلف شده ناشي از ضايعات محصولات زراعي در مديريت منابع آب تخصيص يافته به بخش كشاورزي حائز اهميت است.