حساسيت كرانه‌اي رودخانۀ حاجي‌عرب بويين‌زهرا به فرسايش و افزايش مخاطرات آن

عوامل انساني و طبيعي سبب خروج رودخانه از حالت تعادل مي‌شود. اين موضوع، تغييرات فرسايش و رسوبگذاري را در پي دارد. يكي از شكل‌هاي فرسايش در رودخانه‌ها فرسايش كناره‌اي است كه مي‌تواند پلان و مورفومتري رودخانه را تغيير دهد و به‌واسطۀ اين تغييرات، مخاطرات مختلفي از جمله تغيير مورفومتري كانال و توليد رسوب را در پي داشته باشد. هدف پژوهش حاضر، بررسي پايداري كرانه‌هاي رودخانۀ حاجي‌عرب در شهرستان بويين‌زهرا در استان قزوين است. بدين منظور از شاخص فرسايش بالقوۀ كرانۀ رود اكلاهما اوزارك (OSEPI) استفاده شده كه يكي از شاخص‌هاي روش ارزيابي سريع ژئومورفيك (RGA) است. با توجه به مورفومتري مجرا و شرايط محيط رودخانه هشت بازه انتخاب شد. پارامترهاي مؤثر در پايداري كرانه‌ها با توجه به شاخص OSEPI امتيازدهي شدند. بازه‌ها از نظر حساسيت به فرسايش طبقه‌بندي شدند. به‌منظور بررسي پراكندگي داده‌ها و ميزان همبستگي آنها از تحليل‌هاي آماري استفاده شد. اين شاخص اولين بار در ايران روي رودخانۀ حاجي‌عرب به‌كار رفت و نتايج تحقيق نشان داد كه ناپايدارترين بازه‌ها تحت تأثير پارامتر درصد ارتفاع كرانه با زاويۀ بيش از 80 درجه و قوس‌ رود بوده‌اند. همچنين پايداري بسيار زياد برخي بازه‌ها تحت تأثير پارامتر پوشش گياهي و قوس رود است. با توجه به امتياز نسبي، پوشش گياهي چوبي حاشيۀ ‌رود در هر دو كرانه، مؤثرترين عامل در پايداري كرانه‌هاست و سپس قوس رود در كرانۀ چپ و درصد ارتفاع كرانه، قوس رود و رسوبات منفصل به يك اندازه در كرانۀ راست تأثيرگذار بوده‌اند. به‌طور كلي مي‌توان گفت در كرانه‌هاي رودخانۀ حاجي‌عرب وضعيت پايداري متوسط غالب است.