اثر كود زيستي نيتروكسين بر ويژگي‌هاي فيزيولوژيك چهار اكوتيپ سياه‌دانه (.Nigella sativa L) در شرايط تنش خشكي

براي بررسي اثر كود زيستي نيتوكسين تحت سطوح مختلف تنش كم‌آبي بر گياه سياه دانه، آزمايشي به‌صورت كرت‌هاي دو بار خرد شده بر پايه بلوك كامل تصادفي و در سه تكرار در مزرعه پژوهشي دانشگاه ايلام در سال زراعي 1398 انجام شد. كرت اصلي به تيمار تنش كم not;آبي شامل عدم تنش، تنش متوسط و شديد بر اساس 100، 50 و 35 درصد نياز آبي گياه، كرت فرعي به كاربرد و عدم كاربرد نيتروكسين و كرت فرعيفرعي به چهار اكوتيپ سياه‌دانه شامل اصفهان، سميرم، مشهد و نيشابور اختصاص يافت. بر‌اساس آزمون مقايسه ميانگين ‌داده‌ها، بيش‌ترين ميزان رنگيزه‌هاي كلروفيل a،اb و كل به‌ترتيب با مقادير 0/711، 0/523 و 1/235 ميلي‌گرم در گرم برگ تازه از تيمار عدم اعمال تنش كم‌آبي و بيش‌ترين مقادير آنتوسيانين (14/69 ميكرومول در گرم برگ تازه)، كاتالاز (0/0152 واحد در دقيقه در گرم پروتئين) و پرولين (5/84 ميكرومول در گرم برگ تازه) از اعمال تيمار تنش شديد كم‌آبي حاصل شد. همچنين نتايج اين آزمايش نشان داد كه بيش‌ترين مقادير پرولين (0/0152 واحد در دقيقه در گرم پروتئين) و رنگيزه‌هاي كلروفيلي شامل كلروفيل a،اb و كل به‌ترتيب با مقادير 0/711، 0/523 و 1/235 ميلي‌گرم در گرم برگ تازه از عدم كاربرد نيتروكسين حاصل شد؛ حال آنكه كاربرد كود زيستي نيتروكسين موجب افزايش ميزان آنتوسيانين و كاتالاز شد. بر اساس نتايج حاصل از مقايسه صفات اندازه‌گيري شده در بين اكوتيپ‌هاي مورد آزمايش، اكوتيپ سميرم بيش‌ترين ميزان رنگيزه كلروفيلي b (39/0 ميلي‌گرم در گرم برگ تازه) و بيش‌ترين ميزان فعاليت آنزيم كاتالاز (0/0087 واحد در دقيقه در گرم پروتئين) را داشت. بيش‌ترين ميزان آنتوسيانين (9/21 ميكرو‌مول در گرم برگ تازه) را اكوتيپ نيشابور و اكوتيپ اصفهان از بيش‌ترين ميزان غلظت پرولين (4/4 ميكرو‌مول در گرم برگ تازه) و ميزان‌هاي كلروفيل a و كل برخوردار بود. بر اساس تجزيه واريانس داده‌ها برهم‌كنش سه‌گانه تنش كم آبي × نيتروكسين × اكوتيپ بر تمام صفات فيزيولوژيك اندازه‌گيري شده به جز ميزان فعاليت آنزيم كاتالاز و رنگيزه كلروفيل a در سطح احتمال آماري 5 درصد معني‌دار شد. كاهش پارامتر كلروفيل نشان‌دهنده حساسيت به تنش خشكي و افزايش آنتوسيانين، كاتالاز و پرولين نشانه پاسخ گياه به تنش است. با بررسي ويژگي‌هاي فيزيولوژيك سياه‌دانه تحت تنش خشكي، به نظر مي‌رسد سياه‌دانه به تنش خشكي تقريباً حساس است. بر اساس نتايج اين پژوهش، بين اكوتيپ‌هاي سياه‌دانه از نظر پاسخ به تنش كم‌آبي تفاوت بود و كود زيستي نيز توانست در بهبود پاسخ گياه به تنش تا حدي مؤثر باشد.