بررسي شماري از پاسخ هاي ايجابي و سلبي به ناسازگاري علم پيشين خداوند و فعل اختياري انسان

Studying affirmatory and nugatory answers to the incompatibility of Divine foreknowledge and human free will

ذيل مسيله توحيد افعالي، پرسش مهمي وجود دارد و آن اينكه آيا علم پيشين الهي و فعل اختياري انسان سازگارند؟ اشاعره كه علم پيشين و اختيار انسان را ناسازگار ميديدند، نتوانستند معنايي براي فاعليت انسان بيابند تا از جبر سر در نياورد. از نظر آنان، علم پيشين خداوند، به طور مطلق و بدون هيچ قيد و شرطي، سبب و علت هر چيزي و از جمله افعال انسان است. در اين ميان، فعاليتهاي فخررازي بيشتر به چشم ميآيد كه در اين نوشتار يكي از دلايل وي مورد بررسي قرار گرفته است. در ادامه، هفت پاسخ نقل و بررسي شده است. برخي پاسخها در سنت غربي، برخي در سنت اسلامي و برخي مشترك است. در نهايت، راه حلي با توجه به دو راه حل ديگر، پيشنهاد و تبيين شد. پيچيدگيهايي كه براي فهم علم مطلق خداوند (به ويژه پيش از آفرينش موجودات) وجود دارد، موجب شده كه پرونده اين مسيله از منظر فلسفي همچنان گشوده بماند.

Following the issue of Monotheism of Actions, there is an important question that is whether Divine foreknowledge and human free will are compatible or not? Ash’arites who believed in the incompatibility of foreknowledge and human free will, could not find a meaning for man’s agency in order not to understand the compulsion. They believed that Divine foreknowledge is absolutely the reason and cause of everything including the man’s actions. Among this the works of Fakhr Razi are more visible, that in this writing, one of his reasons has been studied. Next seven results have been narrated and studied. Some results in western and Islamic traditions are common. Finally considering the other two consequences, a solution was suggested and clarified.