محوطه‌هاي فلزگري كهن در منظر فرهنگي كوهدشت و ارائه يك مدل پيش‌بيني براي منطقۀ زاگرس مركزي

Ancient Metalworking Sites in the Landscape of Kuhdasht and Presenting a Predictive Model for Central Zagros

عوامل محيطي نقش مهمي در شكل‌دهي به الگوي استقراري محوطه‌ها و توزيع مكاني سكونتگاه‌هاي انساني و فعاليت‌هاي گوناگون بشر داشته‌اند. مطالعۀ روابط متقابل انسان و محيط و الگوهاي بهره‌برداري از محيط زيست يكي از رويكردهاي اصلي باستان‌شناسي نو است. يكي از قابليت‌هاي زاگرس مياني و به‌خصوص پيشكوه لرستان فرهنگي استخراج و توليد فلزات به ويژه مفرغ و آهن است كه با ابهامات زيادي از جمله شناسايي معادن و محوطه‌هاي در ارتباط با فلزگري كهن همراه است. در پژوهش حاضر سعي شد بر مبناي 143 محوطۀ فلزگري كهن كه در نتيجۀ چهار فصل بررسي باستان‌شناسي در شهرستان كوهدشت شناسايي شده‌اند، به روش توصيفي-تحليلي و با بهره‌گيري از سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) و تحليل‌هاي فضايي، عوامل طبيعي مؤثر در شكل‌گيري و پراكنش محوطه‌هاي فلزگري در منظر فرهنگي كوهدشت شناسايي شوند و در انتها يك الگو براي تخمين مكان‌هاي احتمالي داراي بقاياي مرتبط با فلزگري باستان در منطقۀ زاگرس مياني ارائه شود. براي رسيدن به اين مهم در نرم‌افزار GIS به هر يك از عوامل محيطي از جمله مواد خام مورد نياز، پوشش جنگلي مناسب براي فراهم كردن سوخت مورد استفاده در كوره‌هاي ذوب فلز و نزديكي به منابع آبي، بر اساس نقش و تأثير هر يك از اين عوامل، وزن و اهميت متفاوتي داده شد تا نقش هر يك از آن‌ها در شكل‌گيري محوطه‌ها مورد سنجش و ارزيابي قرار گيرد. در پايان مشخص شد كه سازند زمين‌شناسي كشكان كه داراي برونزد سنگ‌هاي حاوي اكسيد آهن است، بيشترين نقش را در مكان‌گزيني محوطه‌هاي فلزگري باستان داشته است و پس از آن پوشش جنگلي مناسب و نزديكي به منابع آبي، در درجه‌هاي ‌بعدي اهميت‌ قرار دارند.

The study of human-environment interactions and environmental exploitation patterns is one of the main approaches of modern archeology. One of the central Zagros' capabilities, especially the Pish-Kuh of cultural Lorestan, is the extraction and production of metals, especially bronze and iron, associated with many ambiguities, including identifying mines sites related to ancient metalwork. This investigation is based on 143 ancient metalwork sites identified during four seasons of archaeological survey in Kuhdasht. Attempted to a descriptive-analytical method and using GIS and spatial analysis, environmental factors affecting the formation and distribution of metalworking sites identifying in the Kuhdasht landscape. Finally, it was found that the Kashkan Geological Formation, which has an outcrop of rocks containing iron oxide, has the most role in the site selection of ancient metalworking sites, followed by suitable forest cover and proximity to water resources, are of complementary importance.