ارتباط تجربۀ عرفاني و خلاقيت‌هاي هنري نِفَرّي در المواقف و المخاطبات

No title

ابوعبدالله نِفَرّي از عارفان بزرگ و در عين حال گمنام قرن چهارم هجري است كه تأثيري شگرف بر منظومۀ عرفاني پس از خود گذاشته و ابن‌عربي از او با لقب «رجال الله» ياد كرده است. مهم‌ترين اثر نفرّي، دو كتاب در شرح مكاشفات وي به نام‌هاي المواقف و المخاطبات است. اين نوشته‌ها مبتني بر نوعي گفت‌و‌گو ميان خدا و انسان است كه خداوند پيوسته نفرّي را خطاب مي‌كند و از اين طريق، حقايقي را بر قلب او آشكار مي‌سازد. زبان نفرّي در مواقف و مخاطبات، پارادوكسيكال و سرشار از رمز و سمبل و ابهام است كه راوي با خروج از هرگونه «لسان معتاد» و «منطق مألوف»، روابط دال‌ها و مدلول‌ها را به هم مي‌ريزد و دلالت‌هايي بديع مي‌آفريند. از سوي ديگر، اين زبان و گزاره‌ها، ارتباطي مستقيم با تجارب و حالاتِ عرفاني دارد؛ به‌گونه‌اي كه نفرّي متناسب با افق انتظار، باورها و موقعيت ذهني خود، زبان خاص خويش را برگزيده كه مي‌توان از آن به «بيانِ موسيقيِ هيجان در زبان» تعبير كرد. نگارنده در اين مقاله كوشيده است ضمن تبيين مقدماتي دربارۀ احوال و آثار نفرّي، عمده‌ترين عناصر اختصاصي منظومۀ عرفاني وي يعني مواقفِ «وقفه، سوا، معرفت، رؤيت و حجاب» را بيان كند و با اشاره به نكاتي دربارۀ تجربۀ عرفاني و شروط و ملازمات آن و ارتباط مستقيم اين نوع تجربه با نظام زبان، در نهايت به اين نتيجه برسد كه اوج و حضيضِ تجربۀ عرفاني، رابطۀ مستقيمي با اوج و حضيضِ زبان و خلاقيت‌هاي هنري نفرّي يا هر عارف ديگر دارد و ازاين‌رو، «حال عالي» در آينۀ «قال هنري و جمال‌شناسيك» نمودار مي‌شود.

No abstract