بررسي و ارائۀ مدل ژئوشيمايي اشياء فلزي بر پايۀ نقره از دورۀ عيلام (نمونۀ مطالعاتي اشياء نقرهاي مجموعه، جوبجي، كلماكره، ارجان)

Investigation and Presentation of Geochemical Model of Silver-Based Metal Objects from the Elamite Period (Study Samples of Silver Objects in the Collection, Jubji, Kalmakreh, Arjan)

در طول دهه ­هاي 60 تا 80 شمسي سه مجموعه ارزشمند عيلاميِ ارجان، كلماكره و جوبجي در غرب و جنوب غرب ايران كشف شد. كشف اتفاقي اين مجموعه‌ها، تعداد و ارزش اشياء فلزي آن‌ها حكايت از دوران پرشكوه عيلام در ايران دارد. هم‌دوره بودن آثار اين مجموعه‌ها موجب شد تا براي پاسخ به پرسش‌هاي پيش‌آمده، اين سه مجموعه به‌طور روشمند موردبررسي قرار گيرند. رويكرد پيشنهادي براي بررسي اين سه مجموعه رويكرد اصالت‌سنجي بر اساس آلياژ– تكنولوژِي فلزگري و ساخت– و ريزساختارها است. اين مقاله يكي از اهداف اين رويكرد، در زمينه بررسي داده‌هاي حاصل از مطالعه ژئوشيمياييِ آلياژِ اشياء نقره‌اي اين سه مجموعه را محقق مي‌نمايد. در اين مقاله 23 نمونه نقره‌اي از سه مجموعه مذكور با روش XRF پرتابل براي بررسي آلياژ و پاسخ به دو سؤال اساسي آناليز شدند: سؤال اول اين‌كه آيا مطالعه تركيب آلياژ و ميزان ناخالصي‌هاي اشياء فلزي بر پايه نقره از دوره عيلام مربوط به اين سه منطقه، امكان ارائه يك مدل ژئوشيميايي را ميسر خواهد نمود؟ و سؤال دوم، آيا تهيه مدل ژئوشيمي از اشياء نقره‌اي مكشوفه از دوره عيلام مي‌تواند در تعيين منشأ معدني و اثرانگشت شيميايي اين اشياء كمك نمايد؟ بررسي داده‌ها مشخص نمود كه وجود عناصري از گروه پلاتين ياPGE (Platinum-Group Elements) مي‌تواند به‌عنوان مدل ژنوشيميايي اين اشياء و وجود عنصر ايريديم به عنوان اثر انگشت شيميايي آنها معرفي گردد. بر اساس اين يافته­ ها مي ­توان گفت سنگ معدن اوليه اشياء اين سه مجموعه از يك محدوده جغرافيايي تهيه شده است.

During the '60s and '80s, three valuable Elamite collections of Arjan, Kalmakareh, and Jobji were accidentally discovered in the west and southwest region of Iran. The quantity and value of their metal objects indicate the glory of the Elam era in Iran. This paper examines the data obtained from the geochemical study of silver alloys from the mentioned collections. In this paper, 23 silver samples from the collections have been analyzed by portable XRF method to test the alloy and to answer the two major research questions. Investigation of the data revealed that the presence of the Platinum group elements (PGE) Platinum-Group Elements can be classified as a geochemical model of these objects. Also, the presence of the element iridium could be determined as their chemical fingerprint. Based on these findings, it can be said that the primary ore of the objects of these three collections was supplied from a single geographical area.