پهنه‌بندي فضايي قابليت‌هاي گردشگري كشاورزي در نواحي روستايي استان لرستان

Spatial Zoning of Agricultural Tourism Capabilities in Rural Areas of Lorestan Province

با توجّه به توزيع ناهمگن فضايي فرصت‌هاي توسعة گردشگري كشاورزي و ارتباط تنگاتنگ اين نوع گردشگري با شرايط مكاني، نوشتار پيش رو تلاشي براي پركردن خلأ تحليل فضايي و مكان‌محور در مطالعات گردشگري كشاورزي است كه به­ عنوان راهبردي براي حلّ چالش‌هاي بخش كشاورزي و روستايي مطرح شده است. براي توسعه و پايداري فرصت‌هاي گردشگري كشاورزي، شناخت توانمندي‌هاي موجود در هر فضاي جغرافيايي و روستاهاي داراي قابليت و توان بيشتر ضروري است. اين مسئله با توجّه به ريسك توسعة كسب ­وكارهاي گردشگري در واحدهاي فضايي مختلف به ­ويژه براي برنامه‌ريزان، تصميم‌گيران و سرمايه‌گذاران اهمّيت به ­سزايي دارد؛ بنابراين، در حمايت از برنامه‌ريزي مكان‌محور فعّاليت‌هاي گردشگري كشاورزي، نوشتار پيش رو با هدف پهنه­بندي فضايي توانمندي­ هاي توسعة گردشگري كشاورزي و رتبه ­بندي روستاهاي هدف گردشگري كشاورزي در پهنه­ هاي مستعد انجام گرفته است. در پژوهش حاضر از داده‌هاي مكاني شامل سرمايه‌هاي طبيعي، دسترسي، پيش‌شرط‌هاي توسعة گردشگري، داده‌هاي مرتبط با ظرفيت‌هاي روستايي كه خود به سه گروه ظرفيت كشاورزي، خدمات مورد نياز گردشگران و جاذبه‌هاي گردشگري واقع در روستاهاي استان لرستان قابل تقسيم است، استفاده شده است. تحليل فضايي با مدل تحليل سلسله‌مراتبي فازي - تاپسيس انجام شد. نتايج نشان داد كه معيارهاي فاصله از قطعات زراعي و فاصله از روستاهاي تاريخي به ­ترتيب بيشترين و كمترين اهمّيت را در بين معيارهاي مورد استفاده دارند؛ همچنين از مجموع مساحت منطقة مورد مطالعه تنها 35% داراي پتانسيل بالا (طبقة مناسب و خيلي­مناسب) براي توسعة گردشگري كشاورزي است. رتبه ­بندي روستاهاي واقع­ شده در كلاس بسيار مناسب نشان داد كه روستاي نصرآباد با فاصلة نسبي برابر 0/779 به ­عنوان توانمندترين روستا به ­منظور توسعة گردشگري كشاورزي است. به ­طور كلّي، نتايج نشان مي‌دهد كه مناطق مستعد توسعه گردشگري كشاورزي به صورت نواري از حاشيه جنوب‌شرقي به شمال‌شرقي منطقه مورد مطالعه كشيده شده است.

Given the heterogeneous spatial distribution of opportunities for agricultural tourism development and the close relationship between this type of tourism and spatial conditions, this study is an attempt to fill the gap of spatial and location-based analysis in agricultural tourism studies as a strategy to solve agricultural and rural challenges. For the development and sustainability of agricultural tourism opportunities, it is necessary to recognize the existing capabilities in each geographical space and villages with more capabilities. This issue is especially important for planners, decision makers and investors, considering the risk of developing tourism businesses in different space units. Therefore, in support of spatial planning of agricultural tourism activities, the present study was conducted to make spatial zoning of agricultural tourism development capabilities and rank the villages targeted for agricultural tourism in susceptible areas. In this study, spatial data including natural resources, access, preconditions for tourism development, data related to rural capacities, which can be divided into three groups of agricultural capacity, services required by tourists and tourist attractions located in the villages of the study area, have been used. Spatial analysis was performed with Fuzzy-TOPSIS hierarchical analysis model. The results show that the criteria of distance from agricultural plots and distance from historical villages are the most important and the least important among the criteria used, respectively. Also, only 35% of the total area of the study area has high potential (suitable and very suitable class) for the development of agricultural tourism. The ranking of the villages located in the very suitable class reveal that Nasrabad village with a relative distance of 0.779 is the most capable village for the development of agricultural tourism. In general, the findings indicate that the susceptible areas to agricultural tourism development are stretched from the southeast to the northeast of the study area.