اثربخشي خانواده‌درماني شناختي- رفتاري بر عملكرد خانواده زوجين، سازگاري و عملكرد تحصيلي دانش‌آموزان پسرآن‌ها

Effectiveness of Cognitive Behavioral Family therapy on family function of couples, Behavioral Adjustment and Academic Performance of their Male Students

هدف از اين پژوهش، بررسي اثربخشي خانواده‌­ درماني شناختي-رفتاري بر عملكرد خانواده زوجين، سازگاري و عملكرد تحصيلي دانش‌آموزان پسر آن‍ها در مقطع متوسطه سال اول تا چهارم دبيرستان نواحي چهارگانه آموزش و پرورش­ اهواز در سال­هاي 1395-1393 بود. از ميان دانش­آموزاني كه نمره پاييني (يك انحراف معيار كمتر از ميانگين) در پرسشنامه سازگاري دانش‌آموزان دبيرستاني كسب كرده و عملكرد تحصيلي ضعيفي داشتند، خواسته شد به والدين خود اطلاع دهند تا در صورت تمايل به كلينيك تخصصي پرتو (مربوط به محقق) جهت مصاحبه باليني و شركت در پژوهش مراجعه كنند. سپس از ميان والديني كه بر اساس مصاحبه باليني و پرسشنامه عملكرد خانواده، داراي عملكرد خانواده ضعيفي بودند و تعداد آن‍ها 121 نفر بوده است، بر اساس متغيرهاي مورد نظر در پژوهش مانند سن، طول مدت ازدواج، وضعيت اجتماعي اقتصادي، عدم ابتلا به بيماري­هاي حاد جسماني و رواني و ساير متغيرهاي مورد نظر در پژوهش، تعداد 40 زوج كاملاً همتا سازي شده والدين دانش‌آموزان به‌عنوان نمونه انتخاب شدند و به‌ طور تصادفي به دو گروه آزمايش و كنترل تقسيم شدند. روش پژوهش حاضر از نوع نيمه آزمايشي با طرح پيش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه كنترل بود. ابزار مورد استفاده در اين پژوهش شامل پرسشنامه ارزيابي عملكرد خانواده (ابشتاين،1993)، پرسشنامه سازگاري دانش­آموزان دبيرستاني (سينها و سينگ، 1993) و شاخص عملكرد تحصيلي براي هر مقطع تحصيلي كه شامل معدل كل نمرات همان سال به انضمام معدل كل نمرات سال­هاي گذشته است، به عنوان عملكرد تحصيلي دانش‌آموزان بوده است. گروه آزمايش 12 جلسه 45 دقيقه‌اي خانواده‌درماني شناختي-رفتاري دريافت كردند، در حالي­كه گروه كنترل مداخله‌اي دريافت نكردند. در صورت لزوم، دانش آموزان والدين گروه آزمايش در جلسات خانواده درماني شركت جستند، اما دانش­آموزان والدين گروه كنترل مانند والدين خود تحت مداخله درماني قرار نگرفتند، ليكن جهت ملاحظات اخلاقي، پس از خاتمه پژوهش به مدت سه جلسه همراه والدين خود، مداخله خانواده درماني را دريافت كردند. نتايج پژوهش حاضر نشان داد كه تفاوت معني‌داري بين دو گروه آزمايش و كنترل از لحاظ عملكرد خانواده، سازگاري و عملكرد تحصيلي دانش‌آموزان آن­ها وجود داشته است p <0.001)). در گروه آزمايش، عملكرد خانواده، سازگاري و عملكرد تحصيلي دانش‌آموزان به‌طور معني‌داري نسبت به پيش‌آزمون و گروه كنترل افزايش يافته بود. نتايج پژوهش حاضر حاكي از آن است كه خانواده‌درماني مبتني بر الگوي شناختي-رفتاري بر بهبود عملكرد خانواده زوجين، سازگاري و عملكرد تحصيلي دانش‌آموزان پسر دبيرستاني آنها مؤثر بوده است.

The aim of this research was study the effectiveness of cognitive behavioral family therapy on family function of couples, behavioral adjustment and academic performance of their high school (1st to 4th grade) male students in Ahwaz from 1393-1395 years. The students, who had one standard deviation below the mean in adjustment questionnaire and poor academic performance, were asked to inform their parents to participate in the research (related to the researcher) for a clinical interview. Then, from parents who had poor family performance based on clinical interview and family performance questionnaire, 121 couples were selected and were matched from age, duration of marriage, educational status, not suffering from acute physical and mental disorders and other criteria considered in this research. Then randomly 40 couples were selected. The research method was semi experimental with pre-post test and control group. The sample randomly divided in‌‌‌ to two groups as experimental and control. The instruments were family performance questionnaire, adjustment inventory of high school students and academic performance. The experimental group received 12 sessions of 45 minutes cognitive behavioral family therapy, but the control group did not receive any intervention. If necessary, the students of the experimental group participated in family therapy sessions. For ethical considerations, after the end of the research, they received three sessions of cognitive- behavioral family therapy with their parents. The results revealed that there was a significant difference between two groups in family function, behavioral adjustment and academic performance of their students (p < 0.001).