تعدد نوعي نفوس و ماهيت انسان

The Species Plurality of the Souls and the Human’s Quiddity

در اين نوشتار علاوه بر اعلام موضع درباره وحدت و يا تعدد نوعي نفوس بشري به دنبال پاسخي درخور براي حل معماي روان‌شناختي چگونگي ماهيت انسان هستيم. يكي از مباحث مطرح در علم‌ النفس فلسفي، مسئله وحدت و يا تعدد نوعي نفوس انساني است. انديشمندان مسلمان در اين زمينه اقوال مختلفي را مطرح ساخته‌اند و علاوه بر اقامه استدلال از شواهد قرآني و روايي در تثبيت انديشه خود بهره برده‌اند. برخي حكماي اسلامي معتقد به وحدت نوعي نفوس و برخي ديگر معتقد به تعدد آن هستند. در اين ميان صدرالمتألهين در بعضي كتب خود نظري بينابين ارائه داده و به وحدت ابتدايي نفوس در نوع و در عين حال كثرت نوعي آنها طي يك حركت جوهري رأي داده است. اين مسئله فلسفي قرابت سازنده‌اي دارد با مسئله مطرح در روان‌شناسي تحت عنوان ماهيت روان‌شناختي انسان كه در آن روان‌شناسان ديدگاه‌هاي مختلف و بعضاً متضادي بيان كرده‌اند. بعضي ماهيت انسان را خنثا دانسته‌اند، برخي آن را داراي تمايلات شر انگاشته‌اند و بعضي نيز تمايلات خير را به آن نسبت داده‌اند. با حل مسئله وحدت يا تعدد نوعي نفوس در حكمت اسلامي، پاسخي درخور به پرسش مطرح‌شده در علم روان شناسي داده مي‌شود.

In this article, in addition to proclaiming a position regarding the typical unity or plurality of the human souls, we are seeking to find a proper resolution for the psychological riddle of the human’s quiddity. One of the issues in the philosophical psychology is the question regarding the typical unity or plurality of the human souls. The Muslim scholars have offered a variety of opinions in this regard and, in addition to presenting some arguments, they have used evidences from the Quran and hadith in establishing their idea. Some of the Islamic philosophers believe in the typical unity of the souls and some others believe in the species plurality of the souls. Among them, Mulla Sadra has presented a middle line in some of his books, believing in an initial unity in type of the souls and, at the same time, their typical plurality in the process of a substantial motion. This philosophical issue has a formative association with the psychological discussion posed under the title of the ‘human’s psychological nature’, wherein the scholars have offered various, an even contrasting, views. Some have regarded human’s quiddity as neutral, some have regarded it as having evil leanings, and some others have attributed good leaning to it. By resolving the issue of the typical unity or plurality of the souls in Islamic philosophy, a proper answer would be given to the question posed in psychology.