تحليل فرايند رابطۀ بيمار-پزشك در ايران نيمۀ دوم عصر قاجار بر اساس مدل پارسونز

از جمله مسائل مهم‌ در امر پزشكي و سلامت جامعۀ ايران در نيمۀ دوم عصر قاجار، روابط ميان بيمار و پزشك بود. نوع اين روابط در آن روزگار از مهم‌ترين اموري بود كه مي‌توانست بر چگونگي معاينه، درمان و سلامتي فردي و عمومي مردم اثرگذاري زيادي داشته باشد. در خصوص روابط ميان بيمارپزشك، تعدادي از جامعه‌شناسان دنيا به ارائۀ الگوي نظري پرداخته‌اند كه يكي از آنان تالكوت پارسونز جامعه‌شناس آمريكايي است. در اين مقاله با روش پژوهش توصيفي‌تحليلي و با بهره‌وري از منابع دست اول، همچون خاطرات و سفرنامه‌ها به بررسي روابط ميان بيماران طبقات فرادست با پزشكان اروپايي بر اساس مدل نقش‌محور پارسونز پرداخته مي‌شود. سؤالات پژوهش عبارت‌اند از اينكه آيا بيماران طبقات فرادست در نيمۀ دوم عصر قاجار شرايط ايفاي نقش اجتماعي بيمار را داشته‌اند، آيا پزشكان اروپايي در اين عصر شرايط ايفاي نقش اجتماعي پزشك را داشته‌اند. مبناي اين پژوهش بر اين فرضيه استوار است كه در نيمۀ دوم عصر قاجار هم بيمار و هم پزشك مي‌توانستند به ايفاي نقش اجتماعي خود در فرايند روابط بيمارپزشك آن‌گونه كه پارسونز مطرح مي‌كند، بپردازند. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه در نيمۀ دوم عصر قاجار هم بيمار طبقۀ فرادست و هم پزشك اروپايي مي‌توانستند به ايفاي نقش اجتماعي خود در چرخۀ روابط بيمارپزشك بپردازند. اگرچه مسائلي همچون تمارض‌گرايي بيماران از جمله عوامل اثرگذاري بودند كه مي‌توانستند روند طبيعي روابط بيمار پزشك در اين دوره را با اختلال مواجه ‌كنند.