گفتمان مكالمه اي، روشي در تحليل مكالمه در متون روايي و تاريخي

A Method of Conversation Analysis in Narrative and Historical Texts

تحليل مكالمه،‌ يكي از حوزه‌هاي مطالعات گفتماني است. پژوهشگران اين حوزه، روش‌هايي براي تحليل مكالمه پيشنهاد كرده‌اند كه براي همة انواع متون جامعيت ندارد. در اين پژوهش ضمن معرّفي اين ديدگاه‌ها نشان خواهيم داد كه تحليل مكالمه‌اي چگونه انجام‌ مي‌شود و به چه سؤالاتي پاسخ‌ مي‌دهد. مسئله اصلي اين پژوهش، يافتن روشي است كه به كمك آن بتوان مكالمه‌هاي متون ادبي و روايي را تحليل ‌كرد. با توجّه به رويكردهاي برگرفته از زبان‌شناسي، در تحليل مكالمه اين نوع متون مي‌توان به سه سطح ‌قائل ‌شد: 1. سطح خرد، يعني ساختار زبان ازنظر كاربرد واژگان، ساخت‌هاي دستوري، ساخت جمله و فراگفتمان‌ها؛ 2. سطح مياني شامل توالي و جفت‌هاي هم‌جوار، نوبت‌گيري، كنش گفتار و تلويح مكالمه‌اي؛ 3. سطح كلان، يعني بررسي مكالمه در ارتباط با كنش اجتماعي، يعني قاب و ژانر و آنچه در سطح تبيين گفتماني مي‌تواند مورد ‌بررسي ‌قرار ‌گيرد. رويكرد اين مقاله، نظري است و براي تبيين موضوع فقط يك نمونه مكالمه از كتاب تاريخ بيهقي استفاده ‌شده ‌است. با فرض واقعي بودن مكالمه‌هاي ثبت‌شده در اين اثر، يكي ديگر از وجوه امتياز تاريخ بيهقي آشكار ‌مي‌شود كه به‌مثابة متني گفتماني، در مكالمات اشخاص آن، ساختار قدرت در سطوح مختلف اجتماعي ديد‌ه‌ مي‌شود و تحليلگر به كمك دانش زمينه‌اي و آگاهي از انديشه‌ها و انتظارات اجتماعي مورد قبول اعضاي جامعه دربار غزنوي، چگونگي ارتباط بين كنش‌هاي گفتماني و كنش اجتماعي را نشان مي‌دهد.

Conversational analysis is a field in discourse and researchers in this field have proposed methods for conversation analysis that are not comprehensive for all types of texts. In this article, while introducing these research, we will show how conversation analysis is performed and what questions should be answered. The main problem of this research is to propose a method for analyzing the conversations in literary and narrative texts. Using the existing approaches in linguistics, the method presented is more comprehensive. It seems that in conversation analysis, three levels can be considered: micro level means the structure of language in terms of words, grammatical constructions, sentence construction and metadiscourses. Intermediate level includes sequences and adjacency pairs, turn taking, speech act and implicature, and in macro level, i.e. conversation in relation to social action, frame and genre, and what can be examined at the level of explanation according to Fairclugh view. The approach of this article is theoretical and only one conversation from Beyhaqi’s work has been analyzed. Assuming that this conversation exactly was happened, another valuable aspect of Beyhaqi's history becomes apparent. These conversations reflect the power structure in the different social levels. The analyst, with the help of background knowledge and awareness of the ideas and social expectations accepted by the members of Ghaznavid court society, shows the relationship between discourse actions and social action.