مؤلفه‌هاي كيفيت مكان در شهر ايراني ـ اسلامي

Components of place quality in the Iranian-Islamic city

حضور انسان در مكان‌هاي شهري به معناي اتصال به وجودي جمعي و فضاي ادراك‌شده توسط او، حاصل گفتماني بين ذهن و اجتماع است، فلذا استنباط و القاي معناي مكان بدون پيوند مفاهيم وجودي اجتماع و ذهن با مكان، منجر به رويكردهايي سطحي نسبت به واقعيت مكان‌هاي شهري مي‌شود. ازاين‌رو كيفيت تعاملات ِحاصل از كيفيات مكان مطرح‌شده در غرب، با كيفيات ذهني در رويكرد اسلامي، در بيان واقعيات تعاملات انسان با مكان، كارايي لازم را نخواهد داشت. بنابراين پژوهش حاضر با هدف دستيابي به مدل كيفيت مكان در شهر ايراني ـ اسلامي و منطبق بر مكتب و انديشه اسلامي به دنبال پاسخگويي به اين سؤالات است كه مؤلفه‌هاي مؤثر بر معناي مكان از ديدگاه شهر ايراني ـ اسلامي چه مي‌باشد؟ كيفيت‌هاي لازم براي ايجاد يك مكان شهري ايراني ـ اسلامي چيست؟ مدل كيفيت مكان در شهر ايراني ـ اسلامي چگونه است؟ براي پاسخگويي به پرسش‌هاي مذكور، از روش‌شناسي كيفي و راهبرد تحليل محتوا، طي يك فرايند توصيفي ـ تحليلي براي تحليل محتواي منابع مربوطه در زمينه شهر ايراني ـ اسلامي استفاده شده است. مدل كيفيت مكان در پژوهش حاضر مبتني بر نظريه اصالت پديداري معنا بر اين تفكر بنا است كه صورت مكان ابتدايي‌ترين سطح تعامل انسان با محيط پيرامون است و ماهيتي كاملاً ملموس و كالبدي دارد و مي‌توان آن را عينيتي مستقل از حضور و شناخت انسان در نظر داشت؛ اما شناخت انسان از محيط و به ظهور آوردن مفاهيمي جديد در پي حضور انسان در محيط، زمينه ظهور محتواي مكان را فراهم خواهد آورد. به همين دليل مكان و معناي مكان داراي دو «كلان‌‌مؤلفه ذهني» و « كلان‌‌مؤلفه عيني» مي‌باشد كه اين دو در محتواي مكان غيرقابل انفكاك هستند. بنابر نتايج پژوهش، كلان‌مؤلفه ذهني شامل سه مؤلفه «ادراكي»، «اجتماعي» و «مديريتي» و كلان‌‌مؤلفه عيني داراي سه مؤلفه «كاركرد»، «ريخت» و «طبيعت» است. اين مؤلفه‌ها 52 كيفيت مكان را شامل مي‌شوند كه مدل كيفيت مكان شهر ايراني ـ اسلامي را ساخته و مي‌تواند در برنامه‌ريزي، طراحي، مديريت و تصميم‌گيري و ارزيابي كيفيت مكان‌هاي شهري ايراني ـ اسلامي موردتوجه قرار گيرد.

Human presence in urban places means connection to collective existence and the space perceived by them is the result of a discourse between mind and society. Therefore, the quality of interactions resulting from the qualities of place proposed in the West, with the mental qualities in the Islamic approach, will not be effective in expressing the facts of human interactions with place. Therefore, the present study aims to achieve a model of place quality in the Iranian-Islamic city and in accordance with the Islamic school and thought seeks to answer the questions that what are the components affecting the meaning of place from the point of view of the Iranian-Islamic city? What are the necessary qualities to create an Iranian-Islamic urban place? What is the quality model of the place in the Iranian-Islamic city? In order to achieve the purpose of the research and answer the mentioned questions, qualitative methodology and content analysis strategy have been discussed in a descriptive-analytical process and content analysis of relevant resources in the field of Iranian-Islamic city. The model of place quality in the present study is based on the theory of phenomenal originality of meaning based on the idea that the place form is the most basic level of human interaction with the environment. Also, it has a completely tangible and physical nature and can be considered an object independent of human presence and knowledge. Human knowledge of the environment and the emergence of new concepts following the human presence in the environment, will provide the context for the emergence of the content of the place. For this reason, place and the meaning of place in the present study are considered to have two “subjective components” and “objective components”, which are inseparable in the content of place. According to the research results, the subjective component includes three components “perceptual”, “social” and “managerial” and the objective component has three components “function”, “shape” and “nature”. These components include a total of 52 qualities of places that make the model of quality of Iranian-Islamic city and can be considered in planning, design, management and decision-making and evaluation of the quality of Iranian-Islamic urban places.