بررسي پديده پراكنده‌رويي در محلات و تأثير آن بر فعاليت بدني (مطالعه موردي: شهر اهواز)

0An Investigation of Sprawl Phenomena in Neighborhoods and their Impact on Physical Activity (Case Study: Ahvaz City)

شهر اهواز مركز استان خوزستان به سبب متغيرهاي مانند رشد طبيعي جمعيت، افزايش مهاجرت ناشي از جنگ، توسعه صنايع فولاد و نفتي و غيره رشد كالبدي زيادي داشته است. اين رشد در بستر جلگه‌اي و بدون موانع طبيعي، بدون كنترل و برنامه‌ريزي مناسب صورت گرفته است كه سبب ظهور پديده پراكنده‌رويي در اين شهر شده است. پديده پراكنده‌رويي شهري، پديده چندبعدي است كه پيامدهاي زيادي را به‌ويژه در بعد اجتماعي و سلامت عمومي به همراه دارد. هدف تحقيق بررسي پديده پراكنده‌رويي در محلات و تأثير آن بر فعاليت بدني در شهر اهواز است. تحقيق از نظر هدف، كاربردي و از نظر روش تحقيق توصيفي –تحليلي است. دادهاي تحقيق در بخش پراكنده‌رويي براي 116 محله از بلوك آماري و لايه كاربري اراضي شهر اهواز استخراج شده است. از 17 شاخص شامل تراكم جمعيت، تراكم واحد مسكوني، تراكم خانوار، تراكم خالص مسكوني، تعداد قطعات داراي كاربري تركيبي در هر محله، نسبت مساحت كاربري‌هاي تركيبي هر محله به‌ كل مساحت محله، نسبت شاغلين، نسبت كاربري تجاري محله، نسبت مساحت ساخته شده به كل مساحت محله، تراكم ساختماني محله، نسبت مساحت كاربري‌هاي خدماتي به مساحت محله، نسبت تراكم ساختماني به بالاترين تراكم، نسبت تراكم جمعيت به بالاترين تراكم، فاصله از مركز شهر، نسبت زمين‌هاي باير از مساحت محله، نسبت ساختمان‌هاي يك طبقه و ميانگين اندازه قطعات مسكوني استفاده‌شده است. جهت تحليل داده‌ها از نرم‌افزار ArcGIS و تكنيك‌هاي ديمتل (جهت وزن دهي) ويكور (جهت رتبه‌بندي) استفاده شده است. در بخش دوم (فعاليت بدني شهروندان) از پرسشنامه به منظور گردآوري داده‌ها استفاده شده است. جامعه آماري ساكنان دو محله‌اي است كه در رتبه‌هاي اول و آخر از نظر پراكنده‌رويي قرارگرفته‌اند. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد محله كيانشهر در رتبه اول و محله زيتون كارمندي در رتبه آخر از نظر ميزان پراكنده‌رويي قرارگرفته‌اند. نتايج پرسشنامه فعاليت بدني در اين دو محله نشان داد فعاليت بدني و فعاليت ورزشي محله زيتون كارمندي بالاتر از محله كيانشهر مي‌باشد؛ بنابراين در شهر اهواز پراكنده‌رويي فعاليت بدني را كاهش مي‌دهد.

Urban sprawl phenomenon is a multidimensional phenomenon that has many consequences, especially in social and public health aspects. The purpose of the present research is to investigate the sprawl phenomena in neighborhoods and their impact on the physical activity in Ahvaz. The research is applied in terms of purpose and in terms of method it is descriptive-analytical. Survey data in the scattered section for 116 neighborhoods were extracted from the statistical block and from land-use layer of Ahvaz city. 17 indices including population density, housing density, household density, net residential density, number of mixed land use parcels per neighborhood…. were used. The data were analyzed using ArcGIS software and DEMATEL (weighting) Vikor (ranking) techniques. In the second part (citizens' physical activity) a questionnaire was used to collect data. The statistical population is the residents of two neighborhoods that are in the first and last ranks in the sprawl form. The results show that Kianshahr neighborhood and Zeytoon Karmandi neighborhood are in the last place in terms of sprawl rate. The results of the physical activity questionnaire in these two neighborhoods showed that physical activity and sport activity of Zeytoon Karmandi neighborhood were higher than Kianshahr neighborhood. Therefore, sprawl in Ahwaz city reduces physical activity.