پايش جابجايي ارتفاعي زمين و تحليل اثرات ژئومورفولوژيكي آن با استفاده از داده هاي دورسنجي

پيشينه و هدف زلزله يكي از مهم ‌ترين وقايع طبيعي است كه هر ساله خسارات مالي و جاني فراواني در سراسر جهان از خود به جاي مي‌ گذارد. زلزله عبارت است از لرزش زمين در اثر آزادسازي سريع انرژي كه اغلب موارد در اثر لغزش در امتداد يك گسل در پوسته زمين اتفاق مي‌ افتد. در اثر رخداد زمين لرزه ناپايداري هاي زمين شناختي ژئوتكنيكي بسياري مانند ريزش‌ هاي سنگي متعدد، لغزش هاي خاكي و سنگي، جريان واريزهاي و گل روانه، فرونشست غارهاي آهكي، روانگرايي و گسيختگي گسترشي روي مي دهد. يكي از مهم ‌ترين اثرات زمين ‌لرزه جابجايي زمين و تغييرات مورفولوژي حاصل از آن است. برآورد ميزان جابجايي زمين و پايش تغييرات مورفولوژي اين پديده به ‌منظور مديريت بحران يكي از اقدامات اساسي بعد از وقوع زلزله محسوب مي ‌گردد. در دهه‌ هاي اخير، تلاش ‌هاي گسترده ‌اي جهت پايش تغييرات و جا به‌ جايي پوسته زمين صورت گرفته است. با ترازيابي دقيق و مشاهدات زميني، مي‌ توان تغييرات را با دقت زياد اندازه‌ گيري كرد كه اندازه ‌گيري زميني مستلزم هزينه و به ‌صورت نقطه‌ اي و پراكنده قابل ‌اندازه‌ گيري است. استفاده از فن ‌آوري سنجش ‌از دور در علوم مختلف زمين به دليل پوشش وسيع تصاوير ماهواره اي، بهنگام بودن تصاوير و هزينه پايين آن نسبت به روش هاي زميني بسيار متداول است. يكي از كاربردهاي سنجش ‌از دور نمايش و كنترل جابجايي هاي پوسته زمين در اثر عواملي چون زلزله، رانش، فرونشست است. استفاده از تصاوير ماهواره‌ اي راداري و روش تداخل سنجي راداري، به دليل پوشش گسترده و تصوير برداري دوره اي و با استفاده دقتي در حدود سانتي‌ متر، ابزار مناسبي جهت در پايش تغييرات پوسته زمين است. در حال حاضر تصاوير ماهواره‌ هاي منظومه ماهواره Sentinel1، كه از سال 2014 توسط آژانس فضايي اروپا به‌ صورت رايگان در اختيار عموم قرارگرفته است و نيز به‌ طور مداوم نيز در حال تصويربرداري است، ابزاري مناسب جهت پايش زلزله پايش تغييرات پوسته زمين است. در تحقيق حاضر جهت نيل به هدف فوق با استفاده از داده‌ هاي ماهواره اي و تكنيك تداخل سنجي راداري، به بررسي ميزان تغيير شكل پوسته زمين ناشي از حركات بعد از لرزه اي شهرستان سرپل ذهاب پرداخته ‌شده است.مواد و روش ها در اين پژوهش با استفاده از تكنيك تداخل سنجي راداري، ميزان تغيير شكل ناشي از حركات بعد لرزه شهرستان سرپل ذهاب در بازه زماني 7 روزه 2017/11/11 تا 2017/11/17 بعد از وقوع زلزله با استفاده از داده هاي راداري (S_1AIWSLC)، با بيس لاين مكاني 100 متر و تجزيه ‌و تحليل در نرم ‌افزار SNAP SANTINEL ، ArcGIS و گوگل ارث استفاده ‌شده است.نتايج و بحث بررسي نتايج تغيير شكل پوسته زمين پس از زمين‌لرزه نشان مي دهد؛ بيشترين ميزان فرونشست زمين در شمال، شمال غرب شهر سرپل ذهاب (حدود 90 سانتي‌متر جابجايي عمودي پوسته زمين) به سمت غرب، و بالاآمدگي زمين در اطراف كانون زلزله (شمال ازگله)، حدود 30 سانتي ‌متر جابجايي عمودي پوسته زمين (به‌طرف دربندي خان) به وقوع پيوسته است. اثرات فرونشست و بالاآمدگي پوسته زمين ناشي از زلزله در محدوده منطقه موردمطالعه علاوه بر تغييرات مرفولوژيكي در سطح منطقه بر روي هيدرولوژي منابع آب منطقه نيز اثرگذار بوده است. به ‌عنوان ‌مثال زلزله باعث تغييرات محسوس كاهشي حجم آب در سد تنگه حمام و افزايش حجم منابع آب ‌در رودخانه سيروان شده است.نتيجه گيري نتايج اين مطالعه نشان داد كه استفاده از تكنيك تداخل سنجي راداري علاوه بر اين‌كه مي ‌تواند ابزار كارآمدي در برآورد ميزان جابجايي پوسته زمين قلمداد گردد، مي تواند در برآورد نسبتاً دقيق تغييرات كمي منابع آب حاصل از جابجايي پوسته زمين استفاده گردد.